Nhiễm vi khuẩn HP (Helicobacter pylori) là một trong những nguyên nhân phổ biến gây viêm loét dạ dày – tá tràng. Tình trạng này không chỉ ảnh hưởng đến hệ tiêu hóa mà còn tiềm ẩn nhiều nguy cơ về lâu dài khác về sức khỏe nếu không được phát hiện và điều trị đúng cách. Tuy điều trị vi khuẩn HP cần có sự chỉ định của Bác Sĩ nhưng hiểu đúng nguyên nhân và duy trì lối sống đóng vai trò rất quan trọng trong việc bảo vệ sức khỏe bản thân và tránh lây lan vi khuẩn HP trong cộng đồng.

Nguyên nhân gây nhiễm vi khuẩn HP thường gặp là gì?

Vi khuẩn HP (Helicobacter pylori) là loại vi khuẩn có khả năng sống trong môi trường acid của dạ dày, đặc biệt nhờ enzyme urease giúp chúng tồn tại lâu dài trong niêm mạc dạ dày. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO - World Health Organization), khoảng 50% dân số toàn cầu có vi khuẩn HP trong dạ dày, còn tại Việt Nam có tới khoảng 70% người trưởng thành bị nhiễm.

HP lây nhiễm chủ yếu qua các con đường tiếp xúc hàng ngày và các yếu tố từ môi trường sống, thói quen ăn uống, sinh hoạt. Dưới đây là các nguyên nhân thường gặp:

Thói quen sinh hoạt và ăn uống

• Theo truyền thống của người Việt Nam, bữa ăn thường được chia sẻ trong cùng một mâm, các thành viên trong gia đình thường dùng chung chén, muỗng, đũa để gắp thức ăn. Bên cạnh đó, thói quen ăn uống tại hàng quán – nơi dụng cụ ăn uống có thể không được vệ sinh kỹ lưỡng hoặc được sử dụng luân phiên – cũng làm tăng nguy cơ lây nhiễm vi khuẩn HP qua đường nước bọt hoặc thức ăn.

• Ăn uống thiếu vệ sinh: thực phẩm chưa được nấu chín kỹ, rau sống rửa chưa sạch, đồ ăn chế biến sơ sài.

• Sử dụng nguồn nước chưa qua xử lý hoặc nước bị ô nhiễm; môi trường nước uống kém vệ sinh là điều kiện thuận lợi để vi khuẩn HP lây lan.

Môi trường sống và các yếu tố cộng đồng

• Gia đình đông thành viên, sống trong không gian kín, chật hẹp – khi đó việc dùng chung đồ dùng và tiếp xúc gần dễ dàng hơn.

• Điều kiện vệ sinh môi trường sống chưa tốt: bảo quản thực phẩm không đúng cách, môi trường ẩm thấp, xử lý chất thải, nguồn nước sinh hoạt không đảm bảo.

Các yếu tố khác làm tăng nguy cơ nhiễm HP

• Hút thuốc lá, uống rượu bia: những thói quen này gây ảnh hưởng đến niêm mạc dạ dày, giảm khả năng bảo vệ của dạ dày, tạo điều kiện cho HP phát triển.

• Tiền sử gia đình có người mắc bệnh dạ dày, đặc biệt ung thư dạ dày: nếu trong gia đình có người từng có vấn đề về dạ dày, nguy cơ bạn bị nhiễm HP hoặc bị ảnh hưởng từ HP cao hơn.

• Tuổi tác: người trưởng thành từ khoảng 30 tuổi trở lên có nguy cơ cao hơn. Với tuổi càng lớn, tỷ lệ nhiễm HP thường tăng.

Vi khuẩn HP có thể hiện diện lâu trong cơ thể mà không gây triệu chứng rõ ràng nếu cơ địa và lối sống cá nhân chưa tạo điều kiện cho vi khuẩn phát triển mạnh. Nhưng khi gặp các yếu tố nguy cơ như trên, vi khuẩn dễ gây viêm, loét hay các vấn đề nghiêm trọng hơn.

Những cách phòng ngừa nhiễm khuẩn HP hiệu quả 

Việc phòng tránh nhiễm vi khuẩn HP không chỉ là vấn đề cá nhân mà còn là thói quen mang tính gia đình và cộng đồng. Bởi vi khuẩn HP có khả năng lây nhiễm qua tiếp xúc thông thường, nếu một thành viên trong nhà bị nhiễm mà không được phát hiện và xử lý đúng cách, xác suất để những thành viên khác bị lây nhiễm chéo là rất cao. Do đó, các biện pháp phòng ngừa không chỉ giới hạn trong ăn uống, mà còn liên quan đến vệ sinh, sinh hoạt và nhận thức hàng ngày.

Giữ gìn vệ sinh cá nhân và vệ sinh ăn uống

Đây là nguyên tắc đầu tiên và quan trọng nhất để ngăn ngừa sự xâm nhập của vi khuẩn HP. Các thói quen đơn giản, nếu duy trì đều đặn, có thể làm giảm đáng kể nguy cơ:

• Không dùng chung vật dụng cá nhân trong bữa ăn, đặc biệt là muỗng, đũa, ly uống nước – thói quen phổ biến tại Việt Nam nhưng lại là con đường lây HP chủ yếu.

• Rửa tay bằng xà phòng kỹ lưỡng trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh, kể cả đối với trẻ em hoặc người lớn có sức đề kháng tốt.

• Đánh răng đều đặn ít nhất 2 lần mỗi ngày, sử dụng tăm, chỉ nha khoa và súc miệng thường xuyên giúp làm sạch khoang miệng.

• Luôn sử dụng nước sạch để ăn uống và chế biến thực phẩm; nên đun sôi trước khi sử dụng.

Chế độ ăn uống lành mạnh, đảm bảo an toàn vệ sinh

Việc lựa chọn thực phẩm và cách chế biến có ảnh hưởng lớn đến việc ngăn ngừa nhiễm khuẩn HP. Những gợi ý dưới đây sẽ giúp giảm thiểu nguy cơ:

• Chỉ sử dụng thực phẩm rõ nguồn gốc, đảm bảo an toàn vệ sinh, đặc biệt là thịt, cá, rau sống.

• Tránh ăn đồ tái sống hoặc chưa nấu chín kỹ, bởi HP có thể tồn tại trong môi trường  nhiệt độ thấp.

• Bảo quản thực phẩm đúng cách, không để lẫn thực phẩm sống và chín trong cùng một ngăn tủ lạnh.

• Không ăn thức ăn để qua đêm nếu không được hâm nóng kỹ, tránh vi khuẩn có điều kiện sinh sôi.

Thay đổi thói quen sinh hoạt trong gia đình

HP thường được lây truyền nhiều nhất trong phạm vi gia đình. Do đó, thay đổi một số thói quen nhỏ trong sinh hoạt có thể mang lại hiệu quả phòng ngừa đáng kể:

• Không để trẻ em đút thức ăn cho nhau bằng muỗng đã dùng.

• Không thử thức ăn trực tiếp từ muỗng dùng chung với người khác.

• Vệ sinh kỹ đồ chơi, vật dụng của trẻ, tránh để trẻ ngậm tay, đưa vật bẩn vào miệng.

Việc chủ động xét nghiệm HP cho cả gia đình nếu một thành viên đã được chẩn đoán nhiễm cũng là cách hiệu quả để tránh lây nhiễm chéo.

Kiểm soát các yếu tố nguy cơ từ môi trường sống

• Đảm bảo môi trường sống thoáng mát, sạch sẽ, nhất là khu vực bếp và nhà vệ sinh.

• Thường xuyên vệ sinh vật dụng nhà bếp, không để chén bát bẩn qua đêm, sử dụng khăn lau riêng cho bếp và nhà vệ sinh.

• Không để thực phẩm tiếp xúc trực tiếp với mặt bàn bẩn, nên sử dụng thớt riêng cho đồ sống và đồ chín.

Khám sức khỏe định kỳ và tầm soát HP

Dù có thực hiện đầy đủ các biện pháp phòng ngừa, vẫn có trường hợp nhiễm HP do tiếp xúc trong cộng đồng hoặc từ các nguồn không xác định. Vì vậy, việc khám sức khỏe định kỳ là cần thiết, đặc biệt với những người có tiền sử đau dạ dày, ợ hơi, đầy bụng kéo dài hoặc có người thân trong gia đình từng nhiễm HP.

Nếu có triệu chứng bất thường về tiêu hóa, nên sớm đến các cơ sở y tế uy tín để được Bác Sĩ chỉ định các xét nghiệm phù hợp như test hơi thở C13, xét nghiệm phân hoặc nội soi kiểm tra tình trạng dạ dày.

Lối sống khoa học giúp phòng tránh và hạn chế tái nhiễm HP

Ngay cả khi đã loại bỏ được vi khuẩn HP thông qua điều trị, việc tái nhiễm hoàn toàn có thể xảy ra nếu người bệnh không thay đổi lối sống và duy trì các thói quen lành mạnh. Một lối sống khoa học không chỉ giúp phòng tránh lây nhiễm ban đầu mà còn góp phần tăng cường sức đề kháng cho hệ tiêu hóa, giảm nguy cơ tái phát các vấn đề liên quan đến dạ dày – tá tràng do vi khuẩn HP gây ra.

Thiết lập chế độ ăn uống hợp lý, hạn chế các tác nhân gây hại dạ dày

Chế độ dinh dưỡng đóng vai trò trực tiếp đến hoạt động và sức khỏe của dạ dày. Khi ăn uống đúng cách, cơ thể sẽ dễ dàng chống lại sự phát triển của HP hoặc hạn chế các tổn thương niêm mạc dạ dày nếu đã nhiễm khuẩn.

• Ăn uống đúng giờ, không bỏ bữa, nhất là bữa sáng – điều này giúp dạ dày hoạt động ổn định, không bị quá tải hoặc trống rỗng kéo dài.

• Chia nhỏ bữa ăn trong ngày, tránh ăn quá no trong một bữa để giảm áp lực lên dạ dày.

• Hạn chế thực phẩm kích thích như thức ăn quá cay, chua, mặn hoặc chứa nhiều dầu mỡ – những loại thực phẩm này có thể làm tổn thương niêm mạc dạ dày.

• Tránh uống quá nhiều rượu bia, cà phê và nước có gas, vì đây là các tác nhân làm tăng tiết acid dịch vị, khiến HP dễ phát triển.

• Tăng cường rau xanh, trái cây ít chua, thực phẩm chứa chất chống oxy hóa như bông cải xanh, nghệ, mật ong nguyên chất… – đây là những thực phẩm được đánh giá có khả năng hỗ trợ làm lành tổn thương dạ dày.

Giữ tinh thần thoải mái, hạn chế căng thẳng kéo dài

Căng thẳng kéo dài không chỉ ảnh hưởng đến giấc ngủ và hiệu suất làm việc mà còn là một trong những yếu tố thúc đẩy HP hoạt động mạnh, làm suy yếu lớp bảo vệ niêm mạc dạ dày.

• Duy trì lối sống điều độ, ngủ đủ giấc và đúng giờ.

• Sắp xếp công việc hợp lý, tránh làm việc quá sức.

• Tham gia các hoạt động thư giãn như yoga, đi bộ, nghe nhạc hoặc đọc sách giúp cân bằng cảm xúc.

• Dành thời gian nghỉ ngơi đúng nghĩa, không để cơ thể rơi vào trạng thái căng thẳng kéo dài.

Một tinh thần khỏe mạnh là nền tảng cho hệ miễn dịch hoạt động hiệu quả, qua đó hỗ trợ cơ thể chống lại các tác nhân gây bệnh, không chỉ vi khuẩn HP mà còn các tác nhân khác.

Chủ động theo dõi sức khỏe tiêu hóa

Kể cả khi không có triệu chứng rõ rệt, vẫn nên theo dõi tình trạng tiêu hóa của bản thân thông qua các biểu hiện nhỏ như:

• Cảm giác đầy bụng, chướng hơi sau ăn.

• Ợ nóng, ợ chua vào buổi sáng hoặc tối.

• Đau âm ỉ vùng thượng vị hoặc đau rát khi đói.

• Buồn nôn nhẹ sau khi ăn một số thực phẩm.

Đây là những dấu hiệu thường gặp ở người đã từng nhiễm HP hoặc có nguy cơ tái nhiễm. Việc ghi nhận sớm những thay đổi này sẽ giúp bạn có kế hoạch khám và xử lý kịp thời.

Khuyến khích khám tầm soát HP định kỳ tại cơ sở y tế uy tín

Một trong những cách quan trọng để phòng tái nhiễm là kiểm tra định kỳ vi khuẩn HP, đặc biệt với các đối tượng sau:

• Người đã từng điều trị HP trước đây.

• Người có tiền sử viêm loét dạ dày – tá tràng.

• Người sống trong gia đình có thành viên đang nhiễm HP.

• Phụ nữ từ 30 tuổi trở lên có các dấu hiệu của bệnh tiêu hóa kéo dài.

Việc xét nghiệm HP hiện nay  đơn giản và phổ biến, có thể thực hiện thông qua test hơi thở theo chỉ định của Bác Sĩ.

Kết luận

Vi khuẩn HP là mối đe dọa âm thầm đối với sức khỏe dạ dày nếu không được phát hiện và xử lý đúng cách. Tuy nhiên, bạn hoàn toàn có thể chủ động phòng tránh và kiểm soát nguy cơ tái nhiễm thông qua việc duy trì lối sống khoa học, ăn uống lành mạnh và khám định kỳ tại cơ sở y tế đáng tin cậy.

Nếu bạn đang gặp phải các triệu chứng tiêu hóa kéo dài hoặc có người thân từng nhiễm HP, Phòng khám Đa khoa SIHG Quận 7 là một trong những địa chỉ khám chữa bệnh uy tín, được nhiều người dân khu vực Tân Hưng và các quận lân cận tin tưởng lựa chọn. Với đội ngũ Bác Sĩ nhiều năm kinh nghiệm trong lĩnh vực Nội tổng quát,Tiêu hóa, Sản Phụ khoa, phòng khám mang đến dịch vụ  khám chữa bệnh an toàn, hiệu quả và phù hợp với nhu cầu chăm sóc sức khỏe hiện đại.

Mọi chi tiết xin vui lòng liên hệ:

Phòng khám Đa khoa SIHG

Số 16 Đường Tôn Dật Tiên, P. Tân Hưng, TPHCM

Hotline: 0902681711 - 0906801711