Theo thống kê của tổ chức y tế thế giới vào năm 2023, toàn cầu có khoảng 15 triệu người mắc đột quỵ. Tại Việt Nam, con số này cũng lên tới hơn 200.000 ca mới mỗi năm, trong đó có hàng chục nghìn trường hợp tử vong hoặc để lại di chứng nặng nề. Điều đáng lo ngại là tình trạng đột quỵ đang có xu hướng trẻ hóa, không chỉ xuất hiện ở người cao tuổi mà còn ghi nhận ở học sinh, sinh viên và người trưởng thành trẻ.

Để hiểu vì sao đột quỵ lại xảy ra ngày càng nhiều, chúng ta cần phân tích toàn diện các nguyên nhân gây đột quỵ – từ yếu tố bẩm sinh, bệnh lý nền cho đến thói quen sinh hoạt hàng ngày.

Nguyên nhân không thể thay đổi

Trong y học, nguyên nhân đột quỵ thường được chia thành 3 nhóm lớn: nguyên nhân không thay đổi, nguyên nhân bệnh lý và nguyên nhân lối sống. Ở phần đầu tiên, hãy cùng tìm hiểu về nhóm yếu tố không thể thay đổi, tức là những đặc điểm sinh học vốn có mà con người không thể tác động trực tiếp.

Tuổi tác

Tuổi càng cao, hệ thống mạch máu và não bộ càng dễ bị tổn thương. Vì vậy, tuổi tác là yếu tố nguy cơ hàng đầu của bệnh đột quỵ. Tuy nhiên, điều đáng chú ý là hiện nay số ca đột quỵ ở nhóm tuổi trẻ hơn cũng đang tăng, cho thấy chỉ riêng yếu tố tuổi tác không thể giải thích toàn bộ xu hướng bệnh.

Di truyền

Những người có tiền sử gia đình bị đột quỵ, bệnh tim mạch hoặc rối loạn đông máu thường có nguy cơ cao hơn. Gen di truyền ảnh hưởng đến cấu trúc mạch máu, khả năng đông máu và cả tốc độ lão hóa của tế bào thần kinh. Đây là yếu tố mà y học hiện chưa thể thay đổi, nhưng có thể nhận diện để chủ động phòng ngừa.

Giới tính

Thống kê y khoa cho thấy nam giới có tỷ lệ đột quỵ cao hơn nữ giới, đặc biệt ở độ tuổi trung niên. Nguyên nhân có thể liên quan đến sự khác biệt về hormone, thói quen sinh hoạt và yếu tố nguy cơ tim mạch.

👉 Dù đây là những nguyên nhân không thể thay đổi, nhưng việc hiểu rõ giúp mỗi người xác định mình có thuộc nhóm nguy cơ cao hay không, từ đó có kế hoạch kiểm tra sức khỏe định kỳ và điều chỉnh lối sống phù hợp để giảm thiểu rủi ro.

Nhóm nguyên nhân bệnh lý 

Ngoài các yếu tố không thể thay đổi, nhiều bệnh lý nền cũng là nguyên nhân trực tiếp dẫn đến đột quỵ. Đây là nhóm nguyên nhân có thể kiểm soát được nếu được phát hiện sớm và điều trị đúng cách.

Tăng huyết áp

Được xem là nguyên nhân hàng đầu gây đột quỵ, tăng huyết áp khiến thành mạch máu não bị tổn thương, dễ vỡ hoặc tắc nghẽn. Người bị huyết áp cao gấp nhiều lần nguy cơ bị đột quỵ so với người bình thường.

Rối loạn nhịp tim (Rung nhĩ)

Rung nhĩ là tình trạng tim đập không đều, làm máu lưu thông kém và dễ hình thành cục máu đông. Nếu cục máu đông di chuyển lên não, nó có thể gây tắc nghẽn mạch máu não, dẫn đến đột quỵ thiếu máu não.

Đái tháo đường

Đái tháo đường gây tổn thương mạch máu và làm tăng tốc độ xơ vữa động mạch. Người mắc bệnh này có nguy cơ đột quỵ cao gấp 2–4 lần so với người bình thường, đặc biệt khi kèm theo tăng huyết áp hoặc rối loạn mỡ máu.

Béo phì và rối loạn mỡ máu

Chỉ số BMI cao, lượng cholesterol và triglyceride vượt ngưỡng an toàn sẽ thúc đẩy tình trạng xơ vữa động mạch – nguyên nhân chính gây tắc nghẽn mạch máu não. Đây là yếu tố đang gia tăng mạnh ở người trẻ tuổi do thói quen ăn uống và ít vận động.

👉 Các bệnh lý trên có thể kiểm soát được nếu bệnh nhân duy trì khám sức khỏe định kỳ, điều trị đúng phác đồ và kết hợp thay đổi lối sống lành mạnh.

Nhóm nguyên nhân từ lối sống (Yếu tố khiến đột quỵ trẻ hóa)

Trong những năm gần đây, các thói quen sống thiếu khoa học được xem là nguyên nhân quan trọng nhất khiến đột quỵ xuất hiện ngày càng nhiều ở người trẻ.

Ít vận động, lười tập thể dục

Lối sống “tĩnh tại” với nhiều giờ ngồi học, làm việc hoặc sử dụng thiết bị điện tử khiến quá trình tuần hoàn máu kém, dễ dẫn đến béo phì, tăng huyết áp và tiểu đường – những yếu tố nguy cơ trực tiếp của đột quỵ.

Thức khuya, thiếu ngủ

Ngủ không đủ giấc làm rối loạn nội tiết, tăng huyết áp và gây căng thẳng cho hệ tim mạch. Nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng, người thường xuyên ngủ dưới 6 giờ mỗi đêm có nguy cơ đột quỵ cao hơn gấp đôi.

Áp lực học tập và công việc

Áp lực thi cử, deadline hay công việc cường độ cao khiến cơ thể thường xuyên ở trạng thái căng thẳng, kích thích thần kinh giao cảm, làm tăng nhịp tim và huyết áp. Đây là “ngòi nổ” tiềm ẩn cho đột quỵ.

Ăn uống thất thường, thừa dầu mỡ

Thói quen ăn nhiều thức ăn nhanh, đồ chiên rán, nước ngọt có gas nhưng lại thiếu rau xanh, chất xơ sẽ thúc đẩy béo phì và rối loạn mỡ máu – hai yếu tố quan trọng trong cơ chế hình thành đột quỵ.

Hút thuốc và sử dụng rượu bia

Nicotine trong thuốc lá làm co mạch máu, còn rượu bia gây tổn hại gan, tim và hệ mạch. Cả hai đều làm gia tăng nguy cơ xơ vữa động mạch và đột quỵ ở độ tuổi rất trẻ.

Các ca đột quỵ được ghi nhận gần đây

Thực tế, đã có nhiều trường hợp đột quỵ ở người trẻ được ghi nhận tại Việt Nam, cho thấy căn bệnh này không còn xa lạ với lứa tuổi học sinh, sinh viên hay người trưởng thành trẻ.

• Nam sinh 15 tuổi ở Hà Nội: em thường xuyên đau đầu, một ngày bất ngờ hôn mê sâu. Kết quả chẩn đoán cho thấy não bị chảy máu do vỡ dị dạng mạch máu bẩm sinh. Dù được cấp cứu tích cực nhưng em đã không qua khỏi. Trường hợp này cho thấy, ngoài lối sống, yếu tố dị dạng mạch máu não bẩm sinh cũng có thể là nguyên nhân đột quỵ ở lứa tuổi rất nhỏ.

• Anh H.Đ.T 35 tuổi (Quảng Trị): khi đang ngồi trò chuyện cùng bạn bè, anh bất ngờ đau đầu dữ dội rồi hôn mê. Bác sĩ chẩn đoán đột quỵ xuất huyết não. Đây là lời cảnh tỉnh rằng ngay cả những người trẻ, khỏe mạnh bên ngoài vẫn có thể có nguy cơ tiềm ẩn từ mạch máu não mà không hề hay biết.

• Anh L.N.T, 21 tuổi (TP.HCM): được đưa đến bệnh viện trong tình trạng tắc động mạch não lớn và may mắn được cứu sống nhờ can thiệp lấy huyết khối kịp thời. Qua khai thác bệnh sử, anh vốn mắc bệnh cơ tim giãn kèm rối loạn nhịp tim nhưng lại có thói quen thường xuyên uống rượu bia đến sáng. Lối sống thiếu khoa học này đã khiến nguy cơ đột quỵ của anh tăng cao và cuối cùng dẫn đến biến cố nặng nề. Trường hợp của L.N.T là minh chứng rõ ràng cho việc sự kết hợp giữa bệnh lý tim mạch nền và lối sống không lành mạnh có thể kích hoạt đột quỵ cấp tính ngay ở độ tuổi rất trẻ.

👉 Những ca bệnh trên đều là hồi chuông cảnh báo: đột quỵ không loại trừ bất kỳ ai, kể cả người trẻ tuổi. Việc tầm soát sức khỏe định kỳ và thay đổi lối sống lành mạnh đóng vai trò then chốt trong phòng ngừa và giảm thiểu các nguy cơ.

📝 Kết luận

Đột quỵ là một bệnh lý nguy hiểm, để lại nhiều di chứng nặng nề, thậm chí tử vong. Các nguyên nhân gây đột quỵ có thể xuất phát từ yếu tố bẩm sinh, bệnh lý nền cho đến lối sống thiếu khoa học. Trong đó, chính thói quen sinh hoạt không lành mạnh như thức khuya, căng thẳng kéo dài hay thường xuyên uống rượu bia đang góp phần làm gia tăng tình trạng đột quỵ ở người trẻ.

👉 Bài học rút ra là: đột quỵ không chỉ xảy ra ở người già. Bất kỳ ai, kể cả ở tuổi học sinh, sinh viên hay trưởng thành trẻ, đều có thể trở thành nạn nhân nếu chủ quan với sức khỏe.

Hãy hành động ngay hôm nay

• Thay đổi lối sống: ngủ đủ giấc, ăn uống cân bằng, tập thể dục đều đặn, hạn chế rượu bia và bỏ thuốc lá.

• Khám sức khỏe định kỳ để phát hiện sớm các yếu tố nguy cơ.

👉 Đừng chờ đến khi biến cố xảy ra. Thay đổi lối sống từ hôm nay chính là cách phòng ngừa đột quỵ hiệu quả nhất.
Đặt lịch khám tầm soát đột quỵ tại SIHG.vn hoặc gọi hotline📞 0902681711 – 0906801711 để được tư vấn chi tiết.