Cao huyết áp là một trong những bệnh lý phổ biến nhất trên toàn cầu với ước tính khoảng 1.4 tỷ người mắc, điều đáng quan ngại là hầu hết các ca đều có các triệu chứng dễ bị nhầm lẫn với các triệu chứng thông thường. Tuy nhiên cao huyết áp vẫn có một số dấu hiệu dự báo đáng tin cậy khi xảy ra thường xuyên như: đau đầu vùng gáy, hoa mắt chóng mặt, tim đập nhanh, mờ mắt thoáng qua, chảy máu cam, đỏ mặt, khó thở – nếu bạn có từ hai triệu chứng trở lên thì nên đi khám ngay để đo huyết áp và được bác sĩ tim mạch tư vấn.

Vì sao việc nhận biết sớm cao huyết áp lại quan trọng?

Bạn có biết rằng nhiều người bị huyết áp cao mà không hề cảm nhận được triệu chứng? Theo tổ chức y tế thế giới (WHO - World Health Organization), cao huyết áp là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây tử vong sớm trên thế giới, ảnh hưởng đến tim, não, thận. 

Khi huyết áp tăng kéo dài, mạch máu và tim phải làm việc nhiều hơn, tạo nên những tổn thương âm thầm mà bạn khó nhận ra ban đầu.
Việc phát hiện sớm giúp bạn có thể kiểm soát huyết áp, phòng tránh biến chứng như nhồi máu cơ tim, đột quỵ — bước đầu rất quan trọng để bảo vệ sức khỏe tim mạch.

Những điểm bạn nên lưu ý:

Tuy cao huyết áp thường không có triệu chứng rõ ràng nhưng vẫn có những dấu hiệu cảnh báo mà bạn không nên bỏ qua. Việc kiểm tra huyết áp định kỳ (tại nhà hoặc tại cơ sở y tế) là cách tốt nhất để phát hiện sớm.

Dấu hiệu nhận biết sớm cao huyết áp – đừng chủ quan nếu bạn có các biểu hiện này

Theo PGS.TS.BS Huỳnh Kim Phượng, chuyên khoa Nội tim mạch, Phòng khám Đa khoa SIHG, phần lớn người bị cao huyết áp không có triệu chứng rõ ràng, đặc biệt trong giai đoạn đầu. Tuy nhiên, cơ thể đôi khi vẫn gửi đi những tín hiệu cảnh báo mà bạn có thể nhận thấy nếu để ý kỹ. Dưới đây là những dấu hiệu thường gặp nhất khi huyết áp bắt đầu tăng cao.

Đau đầu, đặc biệt vùng sau gáy vào buổi sáng

Cơn đau đầu âm ỉ hoặc căng tức vùng sau gáy là triệu chứng phổ biến nhất khi huyết áp tăng.
Người bệnh thường mô tả cảm giác “đầu nặng” hoặc “căng hai bên cổ”, đôi khi lan lên đỉnh đầu. Tình trạng này xuất hiện rõ hơn vào buổi sáng sau khi ngủ dậy hoặc khi làm việc căng thẳng, mất ngủ.

Giải thích đơn giản: Khi huyết áp tăng, máu dồn lên não nhiều hơn, gây căng giãn các mạch máu vùng đầu và cổ, dẫn đến đau đầu. Nếu cơn đau xuất hiện lặp lại nhiều ngày, bạn nên đo huyết áp hoặc đến cơ sở y tế để kiểm tra.

Hoa mắt, chóng mặt, mờ mắt thoáng qua

Theo PGS.TS.BS Huỳnh Kim Phượng, chuyên khoa Nội tim mạch, Phòng khám Đa khoa SIHG, cảm giác chóng mặt, mất thăng bằng, nhìn mờ trong vài giây là dấu hiệu cảnh báo lưu lượng máu lên não bị thay đổi do huyết áp tăng.
Một số người còn có cảm giác “tròng trành” khi đổi tư thế, nhất là khi đứng dậy đột ngột.

• Cơn chóng mặt thường đi kèm mệt mỏi, buồn nôn nhẹ hoặc ù tai.

• Nếu xuất hiện thường xuyên, đặc biệt ở người trung niên hoặc cao tuổi, đây có thể là biểu hiện của cao huyết áp hoặc rối loạn tuần hoàn não.

Tim đập nhanh, hồi hộp, đánh trống ngực

Cảm giác tim đập mạnh trong lồng ngực, thậm chí nghe rõ từng nhịp, là dấu hiệu cơ thể đang phải “gồng” để đối phó với áp lực máu cao.
Khi huyết áp tăng, tim phải co bóp mạnh hơn để đưa máu đi khắp cơ thể. Điều này khiến bạn cảm thấy hồi hộp, đánh trống ngực ngay cả khi đang nghỉ ngơi.

Nếu nhịp tim bất thường, kèm chóng mặt, khó thở hoặc đau ngực nhẹ, bạn nên đi khám sớm vì đây có thể là dấu hiệu tim mạch đang bị quá tải.

Theo PGS.TS.BS Huỳnh Kim Phượng, chuyên khoa Nội tim mạch, Phòng khám Đa khoa SIHG, cơ chế của triệu chứng này liên quan đến việc tăng áp lực trong hệ mạch máu, khiến tim phải co bóp mạnh hơn và nhanh hơn để bơm máu ra khỏi buồng tim. Khi áp lực thành mạch tăng, thụ thể áp suất (baroreceptor) ở cung động mạch chủ và xoang cảnh sẽ gửi tín hiệu về hệ thần kinh giao cảm. Cơ thể phản ứng bằng cách tăng nhịp tim và lực co bóp cơ tim nhằm duy trì lưu lượng máu ổn định đến các cơ quan.

Mệt mỏi, mất ngủ, khó tập trung

Nhiều người cho rằng mệt mỏi hay mất ngủ chỉ do căng thẳng, nhưng thực tế, huyết áp tăng kéo dài cũng gây ra tình trạng này.
Cơ thể bị huyết áp cao thường cảm thấy uể oải, khó tập trung, dễ cáu gắt, đặc biệt về chiều tối. Nguyên nhân là do mạch máu não chịu áp lực lớn, khiến lưu lượng máu và oxy đến não giảm.

Ngoài ra, một số bệnh nhân cao huyết áp còn gặp khó ngủ hoặc thức giấc giữa đêm, khiến cơ thể kiệt sức. Đây là chuỗi dấu hiệu âm thầm dễ bị bỏ qua nhưng rất quan trọng để nhận biết sớm bệnh.

Chảy máu cam không rõ nguyên nhân

Huyết áp tăng đột ngột có thể khiến các mạch máu nhỏ trong niêm mạc mũi vỡ ra, gây chảy máu cam.
Mặc dù không phải ai cao huyết áp cũng gặp tình trạng này, nhưng nếu bạn bị chảy máu mũi lặp lại không do va chạm, cần đo huyết áp ngay.
Đặc biệt, người trung niên hoặc người có bệnh tim mạch nền nên xem đây là tín hiệu cảnh báo đáng lưu tâm.

Đỏ mặt, cảm giác nóng bừng

Một số người cao huyết áp có biểu hiện da mặt đỏ, nóng ran, nhất là vùng má, cổ hoặc tai.
Đây là phản ứng khi các mạch máu giãn nở để đáp ứng với áp lực máu tăng. Dấu hiệu này thường xảy ra khi căng thẳng, uống rượu hoặc thời tiết nóng, nên dễ bị nhầm là “nóng trong người”.
Tuy nhiên, nếu tình trạng đỏ mặt nóng bừng xuất hiện thường xuyên, bạn nên kiểm tra huyết áp để loại trừ nguy cơ cao huyết áp tiềm ẩn.

Khó thở, hụt hơi khi vận động nhẹ

Cảm giác hụt hơi khi đi nhanh, leo cầu thang hoặc nói chuyện dài là dấu hiệu tim đã chịu tác động của huyết áp cao trong thời gian dài.
Khi tim phải làm việc quá sức, cơ tim dày lên, giảm khả năng bơm máu, khiến bạn nhanh mệt và khó thở.
Nếu xuất hiện tình trạng này kèm tim đập nhanh hoặc tức ngực, hãy đi khám bác sĩ tim mạch càng sớm càng tốt.

Tầm quan trọng của việc tầm soát và theo dõi huyết áp định kỳ

Theo PGS.TS.BS Huỳnh Kim Phượng, phần lớn các ca cao huyết áp được phát hiện tình cờ khi bệnh nhân đi khám vì lý do khác, chẳng hạn khám sức khỏe tổng quát hoặc kiểm tra tim mạch định kỳ. Điều này cho thấy tầm soát sớm đóng vai trò then chốt trong việc phòng ngừa biến chứng tim mạch.

Tầm soát giúp phát hiện sớm bệnh ngay cả khi chưa có triệu chứng

Cao huyết áp là bệnh diễn tiến âm thầm, đôi khi trong nhiều năm không gây biểu hiện rõ ràng.
Chính vì thế, nhiều người chỉ biết mình bị bệnh sau khi đã xảy ra biến chứng — ví dụ: nhồi máu cơ tim, đột quỵ, suy tim hoặc suy thận.

Việc tầm soát định kỳ giúp phát hiện sớm những trường hợp:

• Huyết áp hơi cao nhưng chưa vượt ngưỡng điều trị (tiền cao huyết áp).

• Người có biến đổi nhẹ trên điện tim, siêu âm tim, hoặc xét nghiệm máu gợi ý nguy cơ tim mạch.

• Người có tiền sử gia đình mắc bệnh tim mạch sớm.

Phát hiện sớm cho phép điều trị bằng phương pháp can thiệp bằng lối sống (ăn nhạt, giảm muối, kiểm soát cân nặng, tăng vận động) trước khi cần dùng thuốc — giúp bảo vệ sức khỏe lâu dài và giảm chi phí điều trị.

Theo dõi định kỳ giúp kiểm soát huyết áp ổn định

Cao huyết áp không phải là bệnh “chữa khỏi”, mà là tình trạng cần kiểm soát suốt đời.
Theo dõi huyết áp định kỳ giúp bác sĩ:

• Đánh giá xu hướng huyết áp (tăng, giảm hay ổn định).

• Phát hiện sớm biến chứng lên tim, mắt, thận.

• Điều chỉnh kế hoạch sinh hoạt, ăn uống hoặc thuốc phù hợp từng giai đoạn.

Theo PGS.TS.BS Huỳnh Kim Phượng, chỉ số huyết áp ổn định dưới 130/80 mmHg được xem là mục tiêu tốt với phần lớn người trưởng thành.
Đạt được mục tiêu này giúp giảm hơn 40% nguy cơ đột quỵ và 30% nguy cơ nhồi máu cơ tim so với người không kiểm soát huyết áp tốt. (Số liệu thống kê từ tổ chức y tế thế giới WHO.)

Tầm soát không chỉ dành cho người lớn tuổi

Một quan niệm sai lầm phổ biến là chỉ người cao tuổi mới cần đo huyết áp.
Trên thực tế, cao huyết áp ở người trẻ đang có xu hướng gia tăng, do stress, thức khuya, ăn mặn, lạm dụng cà phê hoặc rượu bia.
Theo PGS.TS.BS Huỳnh Kim Phượng, những người trẻ tuổi nên tầm soát huyết áp ít nhất một lần mỗi năm, đặc biệt nếu:

• Có BMI ≥ 23, thừa cân, ít vận động.

• Làm việc trong môi trường căng thẳng kéo dài.

• Có người thân bị cao huyết áp sớm hoặc đột quỵ.

Phát hiện sớm ở nhóm tuổi này giúp phòng ngừa cao huyết áp mãn tính và các bệnh lý chuyển hóa (đái tháo đường, rối loạn mỡ máu) sau này.

Tầm soát tại cơ sở y tế uy tín 

Việc tự đo huyết áp tại nhà rất cần thiết, nhưng không thể thay thế hoàn toàn tầm soát chuyên sâu tại cơ sở y tế.
Theo PGS.TS.BS Huỳnh Kim Phượng, khi tầm soát tại phòng khám hoặc bệnh viện, người bệnh được:

• Đo huyết áp bằng thiết bị đạt chuẩn y tế giúp tăng độ tin cậy của các chỉ số.

• Kiểm tra tim, thận, mắt, mạch máu – các cơ quan dễ bị ảnh hưởng bởi cao huyết áp.

• Được bác sĩ đánh giá tổng thể để xác định nguyên nhân, nguy cơ và hướng dẫn theo dõi.

Tại Phòng khám Đa khoa SIHG, quy trình tầm soát tim mạch được thiết kế phù hợp từng đối tượng và các yếu tố nguy cơ cụ thể, bao gồm đo huyết áp, xét nghiệm máu, siêu âm tim, điện tim và tư vấn chuyên khoa.

Kết luận

Cao huyết áp là bệnh mãn tính phổ biến nhưng có thể kiểm soát hiệu quả nếu phát hiện sớm.
Những dấu hiệu như đau đầu, hoa mắt, tim đập nhanh hay đỏ mặt… là lời cảnh báo bạn không nên bỏ qua.
Tầm soát huyết áp định kỳ giúp phát hiện sớm, theo dõi chính xác và phòng ngừa biến chứng nguy hiểm như đột quỵ hay nhồi máu cơ tim.

Nếu bạn có dấu hiệu nghi ngờ hoặc thuộc nhóm nguy cơ, hãy đến khám tại cơ sở y tế uy tín.
Phòng khám Đa khoa SIHG luôn đồng hành cùng bạn trong hành trình bảo vệ trái tim khỏe mạnh và phòng ngừa bệnh tim mạch từ sớm.

Cố vấn chuyên môn cho bài viết

PGS.TS.BS. Huỳnh Kim Phượng là Bác sĩ chuyên khoa Nội tổng quát – Nội Tim mạch với hơn 35 năm kinh nghiệm trong thăm khám, chẩn đoán và điều trị.
Bác sĩ từng là Trưởng khoa Trung tâm Chăm sóc Sức khỏe theo yêu cầu – Bệnh viện Chợ Rẫy, đồng thời giảng dạy tại Đại học Y Dược TP.HCM, Đại học Y Phạm Ngọc Thạch và Đại học Y Dược Cần Thơ.
Hiện Bác sĩ là giám đốc y khoa tại Phòng khám Đa khoa SIHG Quận 7.
Xem thêm về Bác sĩ

Danh mục tài liệu tham khảo

• “Hypertension – Fact sheet” – World Health Organization

• “High blood pressure (hypertension): Symptoms and causes” – Mayo Clinic

• “Hypertension: Symptoms and Causes” – Cleveland Clinic

• “Hypertension – Merck Manual Professional” – MSD Manuals