Rung nhĩ là một dạng rối loạn nhịp tim rất thường gặp ở người trung niên và lớn tuổi. Điều đáng lo nhất là rung nhĩ có thể tạo cục máu đông trong tim, rồi trôi lên não gây đột quỵ bất ngờ khi bạn gần như không thấy triệu chứng gì rõ rệt. Vì vậy, hiểu sớm mối liên hệ giữa rung nhĩ và đột quỵ, cùng những dấu hiệu nhận biết ban đầu, sẽ giúp bạn chủ động kiểm tra kịp thời và tránh biến chứng nặng.

Rung nhĩ là gì?

Rung nhĩ (AF - Atrial Fibrillation) xảy ra khi tâm nhĩ phát ra tín hiệu điện hỗn loạn. Vì thế tim đập nhanh, không đều và “lộn xộn” thay vì theo nhịp ổn định. Bạn có thể cảm thấy tim đập dồn dập, hụt một nhịp rồi lại nhanh, hoặc đôi lúc chỉ cảm giác thở dốc thoáng qua.

Điểm khó của rung nhĩ là bệnh này không phải lúc nào cũng có triệu chứng rõ ràng. Nhiều người chỉ phát hiện tình cờ khi đo điện tim định kỳ hoặc sau một cơn đột quỵ. Các nghiên cứu cho thấy rung nhĩ thầm lặng là hiện tượng khá phổ biến, đặc biệt ở người lớn tuổi và người có bệnh nền tim mạch.

Các loại rung nhĩ thường gặp
Về diễn tiến theo thời gian, rung nhĩ thường được chia thành 4 dạng chính: 

• Rung nhĩ kịch phát (paroxysmal) là những cơn rung nhĩ xuất hiện rồi tự hết hoặc hết trong vòng 7 ngày.

• Rung nhĩ dai dẳng (persistent) là tình trạng kéo dài hơn 7 ngày và thường cần can thiệp y tế mới trở về nhịp bình thường. 

• Rung nhĩ dai dẳng (Long-lasting): là tình trạng rung nhĩ kéo dài trên 12 tháng; 

• Rung nhĩ vĩnh viễn (permanent) là tình trạng này đã cố định, không còn đặt mục tiêu đưa về nhịp xoang (nhịp thông thường). 

Trong thực hành lâm sàng, tỷ lệ các dạng rung nhĩ có thể khác nhau tùy nhóm bệnh. Một khảo sát lớn của trung tâm tim mạch Hoa Kỳ (AHA – American Heart Association) trên 9816 bệnh nhân rung nhĩ từ 831 địa điểm tại 26 quốc gia cho thấy khoảng 26,5% là rung nhĩ kịch phát, 23,8% là rung nhĩ dai dẳng, và 49,6% là rung nhĩ vĩnh viễn. Dù con số có thể thay đổi theo dân số nghiên cứu, điểm chung là: càng lớn tuổi và càng nhiều bệnh nền, rung nhĩ càng dễ tiến triển từ kịch phát sang dai dẳng hoặc vĩnh viễn, làm nguy cơ đột quỵ tăng lên nếu không phát hiện sớm.

Vì sao rung nhĩ nguy hiểm?

Bản thân rung nhĩ có thể làm bạn khó chịu (hồi hộp, mệt, hụt hơi), nhưng nguy cơ lớn nhất lại đến từ biến chứng đột quỵ do tắc mạch. Khi nhịp nhĩ rung nhanh và hỗn loạn, dòng máu trong tâm nhĩ không được đẩy đi hết. Máu bị ứ lại, đặc biệt ở tiểu nhĩ trái, lâu dần dễ đóng thành cục máu đông.

Nếu cục máu đông này bong ra, nó có thể theo dòng máu lên não và kẹt trong mạch máu não, gây ra đột quỵ thiếu máu não. Đây là lý do rung nhĩ được xem là một trong những nguyên nhân hàng đầu của đột quỵ do tim. 

Nguy cơ đột quỵ ở người bị rung nhĩ cao đến mức nào?

Về mặt thống kê, người mắc rung nhĩ có nguy cơ đột quỵ cao gấp 5 lần so với người không bị rung nhĩ.

Không chỉ tăng nguy cơ, đột quỵ liên quan đến rung nhĩ còn thường sẽ nặng hơn, dễ để lại di chứng như bại liệt, rối loạn ngôn ngữ, suy giảm trí nhớ, và nguy cơ tái phát cao nếu không được phát hiện sớm.

Đáng chú ý, rung nhĩ có mặt trong một tỷ lệ đáng kể các ca đột quỵ do tắc mạch. Một số tổng quan cho thấy thuyên tắc tim (trong đó rung nhĩ là nguyên nhân chủ yếu) chiếm khoảng 20–30% tổng số ca đột quỵ.

Nói cách khác: cứ 3–5 người bị đột quỵ tắc mạch thì có thể có 1 người liên quan đến rung nhĩ, nhưng lại không hề biết mình bị bệnh trước đó.

Vì sao người lớn tuổi dễ gặp rung nhĩ và đột quỵ hơn?

Nguy cơ mắc bệnh rung nhĩ tăng dần theo tuổi. Dữ liệu dịch tễ từ dữ liệu y khoa quốc gia Hoa Kỳ cho thấy tỷ lệ rung nhĩ chỉ khoảng 0,3% ở tuổi 40, tăng lên 5–9% ở nhóm 60–80 tuổi, và có thể xấp xỉ 10% hoặc hơn ở người trên 80 tuổi. 

Lý do là khi lớn tuổi, cấu trúc tim và hệ thống dẫn truyền điện dần “lão hóa”: mô tim xơ hóa, buồng nhĩ giãn ra, khiến tín hiệu điện tim dễ bị rối loạn. Bên cạnh đó, người lớn tuổi cũng hay đi kèm các bệnh nền như tăng huyết áp, bệnh van tim, mạch vành… làm rung nhĩ xuất hiện dễ hơn và kéo dài hơn.

Dấu hiệu thường gặp của rung nhĩ (có thể đến rồi đi từng cơn)

Rung nhĩ hay xuất hiện theo từng cơn ngắn, vì vậy cảm giác cũng “lúc có lúc không”. Nhiều người mô tả như tim tự nhiên đập nhanh, đập dồn hoặc đập không theo nhịp quen thuộc.

Các dấu hiệu phổ biến nhất gồm:

• Hồi hộp, tim đập nhanh hoặc loạn nhịp: cảm giác tim “rung lên”, “đập lộn xộn”.

• Mệt bất thường, giảm sức khi gắng sức nhẹ: đi bộ nhanh, leo cầu thang dễ hụt hơi hơn trước. Hụt hơi là triệu chứng rất hay gặp và thường dễ bị nhầm lẫn với triệu chứng mệt do gắng sức thông thường.

• Khó thở, tức ngực thoáng qua.

• Chóng mặt, choáng váng

Không phải ai cũng có đủ các dấu hiệu trên. Có người chỉ thấy một biểu hiện duy nhất, như mệt hay hụt hơi, nên càng dễ bỏ sót.

Dấu hiệu dễ bị bỏ qua ở người 30–65 tuổi bận rộn

Ở nhóm tuổi còn đi làm, triệu chứng rung nhĩ thường bị quy cho “stress”, “thiếu ngủ” hoặc “uống cà phê nhiều”. Thực tế, rung nhĩ có thể chỉ gây khó chịu nhẹ và biến mất nhanh, khiến bạn nghĩ là chuyện bình thường.

Những biểu hiện hay bị nhầm lẫn gồm:

• Mệt kéo dài nhưng không rõ lý do: ngủ vẫn đủ mà vẫn uể oải, làm việc nhanh chóng đuối sức.

• Tim đập nhanh thoáng qua sau khi căng thẳng, uống rượu bia/cà phê hoặc thức khuya.

• Cảm giác hẫng nhịp/“nhảy cóc” trong ngực, nhất là khi nghỉ ngơi hoặc ban đêm.

Không có triệu chứng thì có phải không nguy hiểm?

Không. Rung nhĩ có thể hoàn toàn không gây cảm giác gì. Các tổng quan cho thấy khoảng 15–30% người bị rung nhĩ là không có triệu chứng, và một nghiên cứu gần đây ước tính tỷ lệ rung nhĩ không triệu chứng khoảng 27%.

Điều này giải thích vì sao có những người lần đầu phát hiện rung nhĩ là… sau một cơn đột quỵ. Khi không có dấu hiệu rõ, việc tầm soát định kỳ ở người có nguy cơ cao càng trở nên quan trọng.

Khi nào cần nghĩ đến nguy cơ đột quỵ liên quan rung nhĩ?

Bạn nên cảnh giác hơn nếu rơi vào tình huống sau:

• Có cơn tim đập loạn nhịp/hồi hộp kèm một trong các yếu tố nguy cơ: tăng huyết áp, tiểu đường, mỡ máu cao, bệnh mạch vành, suy tim hoặc tiền sử đột quỵ/TIA.

• Triệu chứng xuất hiện ở người trên 60 tuổi, hoặc có người thân từng bị rung nhĩ/đột quỵ.

• Cảm giác mệt – hụt hơi tăng dần theo thời gian, làm giảm rõ rệt khả năng vận động hằng ngày.

Ngoài ra, nếu bạn có các dấu hiệu cảnh báo đột quỵ như méo miệng, yếu liệt tay chân, nói khó, nhìn mờ đột ngột… cần đi cấp cứu ngay. Dù đây không phải triệu chứng của rung nhĩ, nó có thể là biến chứng mà rung nhĩ gây ra.

Xem thêm: đột quỵ là gì?

Vì sao người lớn tuổi dễ bị rung nhĩ hơn

Tuổi càng cao, tim càng dễ “rối tín hiệu”

Khi cơ thể lão hóa, mô tim và hệ thống dẫn truyền điện cũng lão hóa theo. Tâm nhĩ có thể bị xơ hóa, giãn nhẹ, làm tín hiệu điện chạy trong tim “không còn trơn tru” như trước, từ đó dễ xuất hiện rung nhĩ.

Dữ liệu dịch tễ cho thấy rung nhĩ tăng rất mạnh theo tuổi: khoảng 0,3% ở tuổi 40, tăng lên 5–9% ở nhóm 60–80 tuổi, và vào khoảng 10% hoặc hơn ở người trên 80 tuổi.
Vì vậy, càng lớn tuổi thì nguy cơ rung nhĩ càng cao, kể cả khi trước đây tim mạch hoàn toàn bình thường.

Người có nguy cơ cao nên làm gì để tránh đột quỵ do rung nhĩ?

Bạn không cần hoảng sợ, nhưng nên chủ động theo dõi nếu thuộc nhóm nguy cơ cao. Những bước đơn giản sau có giá trị rất lớn:

Tự kiểm tra nhịp tim định kỳ

• Khi nghỉ ngơi, bạn có thể bắt mạch cổ tay 30–60 giây.

• Nếu thấy mạch không đều, lúc nhanh lúc chậm, hoặc hay “hụt nhịp”, nên đi kiểm tra.

Theo dõi sức khỏe tim mạch nền

• Đo huyết áp đều, kiểm soát tốt huyết áp và đường huyết.

• Điều chỉnh cân nặng, ngủ đủ, giảm rượu bia và chất kích thích.

Khám sớm khi có dấu hiệu lặp lại
Nếu bạn có các cơn hồi hộp, tim đập loạn nhịp, hụt hơi lặp đi lặp lại, dù mỗi lần chỉ vài phút, cũng không nên bỏ qua. Rung nhĩ càng phát hiện sớm thì nguy cơ đột quỵ càng giảm về sau.

Kết luận

Rung nhĩ là bệnh có thể âm thầm nhưng hậu quả lại rất rõ ràng, đặc biệt là đột quỵ. Nếu bạn đang ở độ tuổi trung niên lớn tuổi, có các bệnh nền như tăng huyết áp, tiểu đường, bệnh tim mạch hoặc thấy nhịp tim bất thường, hãy đi khám tại cơ sở y tế uy tín để được đo điện tim và đánh giá nguy cơ sớm.

Mọi chi tiết xin vui lòng liên hệ

Phòng khám Đa khoa SIHG

Địa chỉ: 16 Tôn Dật Tiên, P.Tân Hưng, TPHCM (Cũ: 16 Tôn Dật Tiên, Quận 7)

Hotline: 0902681711 - 0906801711

Cố vấn chuyên môn cho bài viết

PGS.TS.BS. Huỳnh Kim Phượng là Bác sĩ chuyên khoa Nội tổng quát – Nội Tim mạch với hơn 35 năm kinh nghiệm trong thăm khám, chẩn đoán và điều trị.
Bác sĩ từng là Trưởng khoa Trung tâm Chăm sóc Sức khỏe theo yêu cầu – Bệnh viện Chợ Rẫy, 
Hiện Bác sĩ đang giảng dạy tại Đại học Y Dược TP.HCM, Đại học Y Phạm Ngọc Thạch và Đại học Y Dược Cần Thơ đồng thời là giám đốc y khoa tại Phòng khám Đa khoa SIHG Quận 7.
Xem thêm về Bác sĩ