Bạn có biết rằng cao huyết áp không được kiểm soát có thể là nguyên nhân dẫn tới các biến chứng nguy hiểm như nhồi máu cơ tim, đột quỵ hay suy thận và khiến tử vong bất ngờ? Dù bạn cảm thấy “khỏe”, nhưng nếu huyết áp cao kéo dài mà không được kiểm soát thì mạch máu, tim, não và các cơ quan quan trọng vẫn đang chịu tổn thương âm thầm. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ Cao huyết áp không được kiểm soát là gì, vì sao nó gây hậu quả nặng nề và đặc biệt là các biến chứng nguy hiểm tiềm ẩn — để từ đó bạn chủ động hơn trong việc bảo vệ sức khỏe tim mạch.

Cao huyết áp không được kiểm soát là gì? Và thế nào là kiểm soát huyết áp tốt?

Cao huyết áp không được kiểm soát là gì?

Cao huyết áp không được kiểm soát xảy ra khi bệnh nhân đã được chẩn đoán bị cao huyết áp nhưng không kiểm soát về giá trị cân bằng mà huyết áp lại duy trì ở mức cao hoặc không ổn định trong một thời gian dài. (do chưa được điều trị đúng cách hoặc thiếu theo dõi. Ví dụ: mặc dù dùng thuốc, nhưng vẫn nhiều lần đo huyết áp ≥ 140/90 mmHg vẫn không tái khám hoặc thay đổi lối sống.)
Theo PGS.TS.BS Huỳnh Kim Phượng, tình trạng huyết áp kéo dài ở mức cao có thể gây tổn thương các cơ quan như tim, não, thận…

Thế nào là kiểm soát huyết áp tốt?

Kiểm soát huyết áp tốt nghĩa là bệnh nhân được duy trì chỉ số huyết áp ổn định trong ngưỡng an toàn (thường dưới 140 / 90 mmHg ở người trưởng thành) và phối hợp thay đổi lối sống + dùng thuốc đều đặn. Khi ấy, nguy cơ các biến chứng nghiêm trọng sẽ giảm rất rõ rệt. Theo Cẩm nang y khoa toàn cầu (MSD Manuals), mặc dù nhiều người được điều trị, nhưng chỉ khoảng 26% bệnh nhân cao huyết áp đạt mục tiêu kiểm soát.

Vì sao Cao huyết áp không được kiểm soát lại gây biến chứng nguy hiểm?

Khi huyết áp cao kéo dài, áp lực máu lớn lên thành mạch máu làm cho chúng bị tổn thương, mất độ đàn hồi, dần dần hình thành xơ vữa động mạch, các mạch máu bị thu hẹp hoặc nứt vỡ.
Điều này có nghĩa là: Tim phải làm việc nhiều hơn, não phải chịu đựng tình trạng thiếu máu liên tục hoặc có thể bị xuất huyết, thận bị tổn thương vì hệ thống mao mạch cực nhỏ trong thận bị hư hại… khiến các cơ quan khác cũng bị ảnh hưởng theo. Vì vậy, tình trạng cao huyết áp không kiểm soát chính là “cửa” mở cho rất nhiều biến chứng nghiêm trọng.
Một nghiên cứu chỉ ra mối tương quan tuyến tính giữa huyết áp tâm thu ≥ 140 mmHg và nguy cơ biến cố tim mạch, thận tăng rõ rệt.

Các biến chứng về tim mạch

Nhồi máu cơ tim

Khi mạch vành (mạch máu nuôi tim) bị xơ vữa, hẹp hoặc tắc do huyết áp cao kéo dài, tim không được cung cấp đủ máu và oxy, dẫn tới nhồi máu cơ tim – tức là phần cơ tim bị hoại tử. Nếu không được cấp cứu kịp thời, có thể tử vong trong vài phút.

Suy tim

Tim làm việc quá mức trong thời gian dài vì phải bơm máu với áp lực lớn hơn, cơ tim dày lên rồi yếu đi, dẫn tới suy tim – người bệnh dễ thấy mệt mỏi, khó thở khi nằm, chân phù. Đây là biến chứng mãn tính và ảnh hưởng lớn đến chất lượng sống.

Phình tách động mạch chủ

Áp lực máu cao có thể làm cho thành động mạch chủ (mạch máu lớn nhất) bị suy yếu, nổi phình và có nguy cơ tách lớp hoặc vỡ – một tình trạng cấp cứu và có tỉ lệ tử vong rất cao nếu không xử lý kịp thời.

Các biến chứng não bộ

Đột quỵ (tai biến mạch máu não)

Đột quỵ và tai biến mạch máu não là 2 cách gọi cho cùng một tình trạng bệnh tổn thương não đột ngột do mạch máu. “Tai biến mạch máu não” là tên gọi thông thường trong dân gian, còn “đột quỵ” là thuật ngữ y khoa.

Xem thêm: Đột quỵ là gì?

Huyết áp cao làm mạch máu não bị tổn thương, dẫn tới xuất huyết não hoặc nhồi máu não – phần não bị hoại tử bởi máu không tới hoặc bị chảy máu. Đột quỵ là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong và thương tật.

Sa sút trí tuệ do tổn thương mạch máu não nhỏ

Rất nhiều người tưởng là “lão hóa bình thường”, nhưng thực tế khi mạch máu nhỏ trong não bị tổn thương kéo dài do huyết áp cao, có thể xảy ra hiện tượng giảm trí nhớ, lú lẫn hoặc suy giảm nhận thức — tiền thân của sa sút trí tuệ mạch máu.

Các biến chứng của thận

Thận chứa rất nhiều mạch máu nhỏ chịu trách nhiệm lọc máu và loại bỏ chất thải. Khi huyết áp cao kéo dài, mạch máu trong thận bị hẹp, xơ hóa, khiến chức năng lọc giảm dần.
Tình trạng này không chỉ gây suy thận mãn tính, mà còn làm huyết áp điều chỉnh càng khó hơn – tạo nên một vòng lặp bệnh lý nguy hiểm. Điều này thậm chí dẫn tới giai đoạn cuối phải chạy lọc máu hoặc ghép thận.

Các biến chứng mắt

Trong mắt có rất nhiều mạch máu nhỏ rất nhạy cảm. Huyết áp cao làm những mạch này bị tổn thương, dẫn tới xuất huyết võng mạc, phù gai thị, gây mờ mắt, giảm thị lực, thậm chí mù lòa.
Nhiều người chỉ phát hiện khi đã mất một phần thị lực không hồi phục – vì vậy kiểm tra mắt định kỳ là rất quan trọng nếu bạn bị cao huyết áp lâu năm.

Biến chứng mạch ngoại biên

Khi mạch máu chi (tay, chân) bị xơ vữa và hẹp do huyết áp cao, máu tới các chi bị giảm, dẫn tới cảm giác đau khi đi bộ, chân lạnh, vết thương lâu lành. Nếu tình trạng nặng có thể dẫn đến hoại tử chi và phải cắt cụt – tuy hiếm nhưng rất nặng nề.

Khi nào cần đi khám ngay

Dưới đây là những dấu hiệu cảnh báo mà bạn nên đến cơ sở y tế có chuyên khoa tim – mạch càng sớm càng tốt.

• Đau ngực, khó thở: có thể là dấu hiệu nhồi máu cơ tim hoặc suy tim.

• Yếu liệt nửa người, nói đớ, méo miệng, mất ý thức: báo động đột quỵ.

• Tiểu ít, sưng phù chân, mắt nổi đốm hoặc mờ đột ngột: có thể là thận hoặc mắt bị tổn thương.

• Chân tay lạnh, loét lâu lành: nghi ngờ mạch ngoại biên.

Tại Phòng khám Đa khoa SIHG, bạn có thể đăng ký gói khám tầm soát tim mạch – bao gồm đo huyết áp, đo điện tim, siêu âm tim, xét nghiệm chức năng thận, mỡ máu, đường huyết… giúp phát hiện sớm tổn thương cơ quan đích và đưa ra hướng xử lý kịp thời.

Kết luận

Cao huyết áp không được kiểm soát không chỉ là con số huyết áp cao – mà là “thời gian bom nổ chậm” đang âm thầm gây tổn thương tim, não, thận, mắt và mạch ngoại biên, có thể dẫn đến tử vong bất ngờ. Việc nắm rõ các biến chứng, chủ động kiểm tra và kiểm soát huyết áp, đồng thời tầm soát cơ quan đích tại Phòng khám Đa khoa SIHG là chìa khóa bảo vệ sức khỏe của bạn và người thân.

👉 Đừng chần chừ: hãy đăng ký gói khám tầm soát tim mạch tại Phòng khám Đa khoa SIHG ngay hôm nay: https://www.sihg.vn/dich-vu/goi-kham-tam-soat-tim-mach.html

Cố vấn chuyên môn cho bài viết

PGS.TS.BS. Huỳnh Kim Phượng là Bác sĩ chuyên khoa Nội tổng quát – Nội Tim mạch với hơn 35 năm kinh nghiệm trong thăm khám, chẩn đoán và điều trị.
Bác sĩ từng là Trưởng khoa Trung tâm Chăm sóc Sức khỏe theo yêu cầu – Bệnh viện Chợ Rẫy, đồng thời giảng dạy tại Đại học Y Dược TP.HCM, Đại học Y Phạm Ngọc Thạch và Đại học Y Dược Cần Thơ.
Hiện Bác sĩ là giám đốc y khoa tại Phòng khám Đa khoa SIHG Quận 7.
Xem thêm về Bác sĩ

Nguồn tham khảo:

• “Hypertension – Cardiovascular Disorders – Merck Manuals” – Merck Manuals Professional Edition.

• “Hypertension – Cardiovascular Disorders” – MSD Manuals Professional Edition. MSD Manuals

• “High Blood Pressure and Your Kidneys” – American Heart Association. www.heart.org

• “Hypertension and Target Organ Damage: Don’t Believe Everything …” – PMC. PMC

• “High blood pressure and your body” – Mayo Clinic. Mayo Clinic