Khô âm đạo là tình trạng phổ biến ở nhiều phụ nữ, đặc biệt là trong các giai đoạn thay đổi nội tiết như sau sinh, tiền mãn kinh hoặc khi đang sử dụng một số loại thuốc. Tuy nhiên, ít ai biết rằng khô âm đạo không chỉ gây khó chịu trong sinh hoạt hàng ngày mà còn có thể là nguyên nhân dẫn đến nhiều bệnh lý phụ khoa nếu không được nhận biết và xử lý kịp thời. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về nguyên nhân, dấu hiệu và những ảnh hưởng tiềm ẩn mà tình trạng khô âm đạo có thể gây ra.

Khô âm đạo là gì?

Khô âm đạo là hiện tượng vùng âm đạo không tiết đủ dịch nhầy để duy trì độ ẩm và độ đàn hồi cần thiết. Trong điều kiện bình thường, lớp niêm mạc âm đạo luôn tiết ra một lượng dịch nhầy nhất định giúp giữ ẩm, tạo môi trường cân bằng pH và hỗ trợ trong hoạt động sinh lý, đặc biệt là khi quan hệ.

Tình trạng khô có thể xảy ra ở bất kỳ giai đoạn nào trong cuộc đời người phụ nữ, nhưng thường phổ biến hơn ở nhóm phụ nữ sau sinh, tiền mãn kinh hoặc những người sử dụng thuốc nội tiết, thuốc chống trầm cảm. Dù không phải là một bệnh lý độc lập, nhưng khô âm đạo có thể là dấu hiệu cảnh báo những bất thường về nội tiết, sức khỏe vùng kín hoặc thậm chí là yếu tố nguy cơ gây ra các bệnh lý phụ khoa.

Dấu hiệu nhận biết khô âm đạo

Khô âm đạo không khó để nhận biết, tuy nhiên nhiều phụ nữ thường bỏ qua hoặc nhầm lẫn với các triệu chứng viêm nhiễm khác. Một số dấu hiệu thường gặp bao gồm:

• Cảm giác khô rát, khó chịu vùng kín, đặc biệt khi mặc quần bó sát hoặc khi vận động nhiều.

• Đau khi quan hệ, cảm giác như bị "rát" hoặc "xước" bên trong, giảm hứng thú và né tránh quan hệ vợ chồng.

• Ngứa ngáy nhẹ vùng âm hộ, không kèm theo khí hư bất thường.

• Cảm giác nóng rát khi đi tiểu, đặc biệt sau quan hệ hoặc trong kỳ kinh.

• Giảm tiết dịch nhầy, âm đạo thường khô, không có cảm giác "ẩm nhẹ" như bình thường.

Không phải tất cả các triệu chứng này đều xuất hiện cùng lúc. Một số người có thể chỉ cảm thấy khô nhẹ trong thời gian ngắn, nhưng nếu tình trạng kéo dài và ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống thì nên gặp bác sĩ chuyên khoa để chẩn đoán kịp thời.

Khô âm đạo có phổ biến không?

Theo số liệu từ Tổ chức Y tế Thế giới (WHO - World Health Organization), khoảng 50% phụ nữ trong giai đoạn tiền mãn kinh sẽ trải qua tình trạng khô âm đạo ở mức độ từ nhẹ đến nặng. Tuy nhiên, rất nhiều người trong số họ không tìm đến sự tư vấn y tế, mà âm thầm chịu đựng hoặc tự ý sử dụng các sản phẩm không phù hợp, khiến tình trạng trở nên nghiêm trọng hơn.

Tình trạng này không chỉ gây ảnh hưởng về thể chất mà còn kéo theo các vấn đề tâm lý như căng thẳng, tự ti, ảnh hưởng đến mối quan hệ vợ chồng và chất lượng cuộc sống. Do đó, việc hiểu đúng và nhận biết sớm các dấu hiệu là bước đầu tiên để bảo vệ sức khỏe sinh sản lâu dài.

Nguyên nhân nào gây khô âm đạo?

Tình trạng khô âm đạo không chỉ đơn thuần là phản ứng tức thời của cơ thể trước sự thay đổi cảm xúc hoặc môi trường sống. Trong nhiều trường hợp, đây là hệ quả của một chuỗi tác động từ nội tiết tố, tâm lý, lối sống hoặc do tác dụng phụ của thuốc Việc xác định nguyên nhân chính xác là yếu tố quan trọng giúp bác sĩ đánh giá và đưa ra phác đồ điều trị phù hợp.

Sụt giảm hormone estrogen

Estrogen là hormone sinh dục nữ đóng vai trò then chốt trong việc duy trì độ ẩm, độ đàn hồi và sự khỏe mạnh của lớp niêm mạc âm đạo. Khi nồng độ estrogen giảm sút, các tuyến tiết dịch trong âm đạo cũng hoạt động kém hiệu quả hơn, dẫn đến tình trạng khô niêm mạc và dễ tổn thương.

Một số giai đoạn và tình trạng có thể gây sụt giảm estrogen bao gồm:

• Tiền mãn kinh và mãn kinh tự nhiên.

• Giai đoạn sau sinh, đặc biệt khi đang cho con bú.

• Phẫu thuật cắt bỏ buồng trứng hoặc điều trị ung thư có liên quan đến nội tiết.

• Một số rối loạn nội tiết bẩm sinh hoặc mắc phải.

Việc giảm estrogen không chỉ ảnh hưởng đến âm đạo mà còn làm suy giảm ham muốn, rối loạn chu kỳ kinh nguyệt và giảm khả năng sinh sản.

Lối sống

Ít người nghĩ rằng những thói quen hằng ngày tưởng chừng vô hại lại có thể làm mất cân bằng vùng kín. Một số thói quen có thể làm tăng nguy cơ khô âm đạo:

• Hút thuốc lá: Làm giảm lưu thông máu đến vùng chậu, ảnh hưởng đến quá trình tiết dịch âm đạo.

• Chế độ ăn thiếu hụt chất béo tốt và vitamin: Đặc biệt là omega-3, vitamin E, B6 – có nhiều trong thực phẩm bao gồm cả nguồn gốc thực vật (dầu oliu, dầu mè, các loại hạt và quả hạch…) và nguồn gốc động vật (các loại cá biển sâu (cá thu, cá trích, cá ngừ…), trứng, sữa…)

• Giảm cân đột ngột hoặc ăn kiêng khắt khe: Làm rối loạn chuyển hóa và nội tiết.

• Thiếu vận động, ít tiếp xúc với ánh sáng mặt trời: Làm giảm tổng hợp vitamin D và ảnh hưởng đến hệ nội tiết.

Chính vì vậy, điều chỉnh lối sống là một trong những yếu tố nền tảng giúp cải thiện tình trạng khô âm đạo một cách tự nhiên.

Tâm lý căng thẳng, lo âu kéo dài

Căng thẳng tinh thần không chỉ ảnh hưởng đến giấc ngủ, tiêu hóa mà còn tác động trực tiếp đến trục não – tuyến yên – buồng trứng, nơi điều phối sản xuất hormone sinh dục nữ.

Phụ nữ thường xuyên chịu áp lực công việc, gia đình hoặc trải qua các biến cố tâm lý dễ gặp tình trạng rối loạn nội tiết. Điều này lý giải tại sao ngay cả những người trẻ tuổi, chưa có tiền sử sinh sản vẫn có thể gặp tình trạng khô âm đạo nếu trạng thái căng thẳng kéo dài.

Ngoài ra, áp lực tâm lý còn ảnh hưởng đến cảm xúc khi quan hệ, làm giảm ham muốn và tạo ra “vòng xoắn bệnh lý” khiến khô âm đạo ngày càng trở nên khó kiểm soát.

Tác dụng phụ của thuốc

Một số nhóm thuốc có thể làm giảm tiết dịch âm đạo dù người dùng vẫn khỏe mạnh, chu kỳ kinh nguyệt bình thường:

• Thuốc tránh thai nội tiết (đặc biệt loại liều cao)
  Làm thay đổi hàm lượng estrogen, từ đó giảm tiết dịch nhờn tự nhiên.

• Thuốc chống trầm cảm, an thần
  Ảnh hưởng đến dẫn truyền thần kinh và chức năng tuyến tiết 

Chú thích: Tuyến tiết là Cách gọi chung cho các tuyến trong cơ thể có chức năng sản xuất và bài tiết dịch, nhằm duy trì môi trường sinh lý bình thường của các cơ quan.

• Thuốc kháng histamin (điều trị dị ứng)
  Có thể làm khô các tuyến tiết trong cơ thể, bao gồm cả tuyến ở âm đạo.

• Thuốc hóa trị, xạ trị trong ung thư vùng chậu
  Gây tổn thương niêm mạc và mất cân bằng nội tiết nghiêm trọng.

Nếu bạn đang sử dụng một trong những loại thuốc kể trên và nhận thấy biểu hiện khô âm đạo xuất hiện sau đó, hãy chủ động thông báo với Bác Sĩ để được tư vấn điều chỉnh phù hợp.

Khô âm đạo có nguy hiểm không và khi nào cần đi khám?

Khô âm đạo không chỉ đơn thuần là cảm giác khô rát, khó chịu mà còn có thể là nguyên nhân tiềm ẩn gây ra nhiều bệnh lý phụ khoa nếu kéo dài và không được xử lý đúng cách. Ngoài ra, tình trạng này còn ảnh hưởng sâu sắc đến chất lượng cuộc sống, đặc biệt là đời sống tình cảm và tâm lý của người phụ nữ.

Khô âm đạo có thể gây ra những hậu quả gì?

• Viêm âm đạo tái phát nhiều lần
  Khi âm đạo không đủ độ ẩm và dịch nhầy, lớp niêm mạc sẽ trở nên nhạy cảm, dễ tổn thương. Lúc này, các vi khuẩn có hại có thể dễ dàng xâm nhập và phát triển, dẫn đến viêm âm đạo. Khô âm đạo còn làm giảm khả năng tự làm sạch của môi trường âm đạo, khiến tình trạng viêm nhiễm dễ tái đi tái lại.
• Viêm cổ tử cung do tổn thương khi quan hệ
  Âm đạo khô khiến việc quan hệ trở nên khó khăn và đau rát. Nếu quan hệ với cường độ mạnh trong tình trạng niêm mạc khô, có thể gây trầy xước, tổn thương cổ tử cung. Tình trạng này nếu kéo dài dễ dẫn đến viêm cổ tử cung, một bệnh lý cần được phát hiện và xử lý sớm.
• Nguy cơ viêm đường tiết niệu
  Âm đạo và niệu đạo nằm gần nhau nên vi khuẩn từ âm đạo có thể lan sang đường tiểu. Việc thiếu dịch bôi trơn cũng khiến vùng niêm mạc dễ tổn thương, tạo điều kiện cho vi khuẩn xâm nhập và gây viêm. Biểu hiện thường gặp là tiểu buốt, tiểu rắt, đau khi đi tiểu – đặc biệt sau quan hệ.
• Tổn thương tâm lý và giảm chất lượng đời sống vợ chồng
  Phụ nữ bị khô âm đạo lâu ngày thường có xu hướng né tránh quan hệ, giảm hứng thú và dễ rơi vào trạng thái tự ti. Những cảm giác này không chỉ ảnh hưởng sức khỏe mà còn gây rạn nứt mối quan hệ vợ chồng nếu không được thấu hiểu và hỗ trợ kịp thời.

Khi nào bạn nên đi khám Bác Sĩ sản phụ khoa?

Không phải lúc nào tình trạng khô âm đạo cũng cần điều trị y tế ngay, tuy nhiên nếu xuất hiện những dấu hiệu sau, bạn nên đi khám sớm để được chẩn đoán và tư vấn kịp thời:

• Tình trạng khô kéo dài trên 2 tuần và gây ảnh hưởng sinh hoạt.

• Đau rát khi quan hệ kèm theo cảm giác khó chịu sau đó.

• Ngứa vùng kín nhưng không kèm khí hư bất thường.

• Tiểu rắt, tiểu buốt sau quan hệ.

• Đã sử dụng các biện pháp tự chăm sóc nhưng không cải thiện.

• Đang dùng thuốc hoặc điều trị các bệnh nền khác có liên quan và  ảnh hưởng đến nội tiết.

Khi đi khám, Bác Sĩ có thể khai thác tiền sử bệnh, chu kỳ kinh nguyệt, các yếu tố nguy cơ và chỉ định một số xét nghiệm cần thiết. Việc gặp Bác Sĩ giúp nhận diện đúng  bệnh lý và hướng dẫn bạn cách chăm sóc sức khỏe vùng kín đúng cách.

Kết Luận

Khô âm đạo dù không phải là bệnh lý nặng nhưng  cần được quan tâm và điều trị. Nếu bạn đang gặp các triệu chứng kéo dài và ảnh hưởng đến cuộc sống, đừng ngần ngại đi khám. Việc lựa chọn cơ sở y tế uy tín với đội ngũ Bác Sĩ sản phụ khoa giàu kinh nghiệm và trang thiết bị hiện đại sẽ giúp bạn được thăm khám kỹ lưỡng, đồng thời nhận được lời khuyên đúng để cải thiện bệnh.

Cố vấn chuyên môn cho bài viết

BS.CKII. Nguyễn Kim Hoa với hơn 35 năm trong ngành Sản phụ khoa, đặc biệt hơn 27 năm công tác tại bệnh viện Từ Dũ: nguyên là Phó Trưởng Khoa dịch vụ yêu cầu khu N, Phó trưởng khoa phòng cấp cứu chống độc. Là thành viên nhiều hiệp hội Y khoa tại TPHCM.  Hiện Bác sĩ đang công tác tại Phòng khám đa khoa SIHG Quận 7. Xem thêm về Bác Sĩ