“Đau ngực có phải dấu hiệu của bệnh mạch vành?” — đây là nỗi băn khoăn chung của rất nhiều người khi cảm thấy nặng, bó chặt hoặc tức ngực. Trên thực tế, đau thắt ngực xuất hiện ở dạng ổn định hoặc không ổn định — và giữa hai dạng này có sự khác biệt rất quan trọng về mức độ nguy hiểm. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ nguyên nhân, triệu chứng, mức độ rủi ro và cách phòng ngừa để biết khi nào cần đi khám tim mạch sớm.

Tổng quan về đau thắt ngực

Đau thắt ngực là gì?

Đau thắt ngực (angina) là cảm giác đau, nặng, ép hoặc khó chịu vùng ngực do tim không được cung cấp đủ máu và oxy khi làm việc nặng. Nếu bạn từng có cảm giác “ngực trái nặng như bị bó chặt”, đôi khi lan lên cổ hoặc vai, đó có thể là dấu hiệu của thiếu máu cơ tim cục bộ.
Tuy nhiên, không phải mọi trường hợp đau ngực đều do tim — có thể do đường tiêu hóa, cơ xương hoặc phổi. Vì vậy, việc quan sát các đặc điểm (khi xuất hiện, kéo dài bao lâu, điều gì làm thuyên giảm triệu chứng) rất quan trọng để phân biệt.

Phân loại đau thắt ngực

• Đau thắt ngực ổn định: xuất hiện khi gắng sức hoặc xúc động, có mức độ và thời điểm lặp lại theo một trình tự mà bạn thường xuyên gặp khi vận động quá sức.

• Đau thắt ngực không ổn định: xuất hiện bất thường, không theo mô hình trước đó, có thể xảy ra cả khi nghỉ, mức độ nghiêm trọng hơn. Đau thắt ngực không ổn định là một phần của nhóm Hội chứng mạch vành cấp tính (ACS), là một tình trạng y tế khẩn cấp cảnh báo nguy cơ nhồi máu cơ tim sắp xảy ra.

Nguyên nhân gây đau thắt ngực ổn định và không ổn định

Lý do căn bản khiến tim “thiếu oxy” và vì sao có dạng ổn định hay không ổn định:

• Nguyên nhân mấu chốt khiến tình trạng đau thắt ngực là xơ vữa động mạch vành (mảng mỡ, cholesterol tích tụ trong thành động mạch) làm hẹp lòng mạch, giảm lưu lượng máu đến tim.

• Ở dạng ổn định: mảng xơ vữa hình thành chậm, ổn định, lòng mạch bị thu hẹp vừa đủ để lưu thông khi nghỉ, nhưng không đáp ứng được khi tim cần nhiều oxy hơn (như khi vận động gắng sức).

• Ở dạng không ổn định: mảng xơ vữa vỡ hoặc nứt, tạo cục máu đông (huyết khối) làm tắc lòng mạch cấp tính, khiến lượng máu đến tim biến động hoặc giảm đột ngột. 

Ngoài ra, các yếu tố góp phần làm xơ vữa và gây nguy cơ vỡ mảng gồm: tăng huyết áp, rối loạn mỡ máu, tiểu đường, hút thuốc lá, viêm nhiễm mạn tính.

Triệu chứng thường gặp

Dưới đây là cách các biểu hiện có thể khác nhau giữa ổn định và không ổn định:

Cơn đau thắt ngực ổn định

Dấu hiệu điển hình:

Các triệu chứng thường gặp sau khi bạn gắng sức hoặc căng thẳng:

• Xuất hiện khi gắng sức hoặc xúc động — chẳng hạn leo cầu thang, mang vác vật nặng.

• Cảm giác áp lực, nặng, bó chặt vùng ngực trái, đôi khi lan lên cổ, vai hoặc cánh tay

• Thời gian ngắn, thường dưới 5 phút và giảm khi nghỉ hoặc dùng thuốc giãn mạch

• Mô hình quen thuộc, dễ dự đoán — bạn biết rằng sau khi leo 2 tầng cầu thang bạn sẽ bị đau hoặc khi mang vác vật nặng khoảng 30kg trong vòng 30s (trường hợp ví dụ)

Đây là dạng đau thắt ngực tương đối an toàn nếu bạn quản lý tốt cảm xúc, làm việc vừa sức và tuân thủ thuốc theo chỉ định của bác sĩ.

Cơn đau thắt ngực không ổn định

Khi mảng xơ vữa bị nứt hoặc vỡ, cấu trúc trong lòng mạch máu bị biến đổi đột ngột, dẫn đến hình thành cục máu đông (huyết khối) làm dòng máu đến tim bị tắc nghẽn từng phần hoặc hoàn toàn. Đây chính là nguyên nhân khiến cơn đau trở nên dữ dội và khó kiểm soát hơn so với đau thắt ngực ổn định.

Đau thắt ngực không ổn định là tình huống khẩn cấp có thể tiến triển thành nhồi máu cơ tim nếu không được can thiệp kịp thời.Xảy ra khi nghỉ hoặc gắng sức rất nhẹ, đôi khi không có lý do rõ ràng

• Đau dữ dội hơn, kéo dài hơn (≥ 20 phút), không giảm khi nghỉ hoặc dùng thuốc giãn mạch.

• Cường độ và tần suất thay đổi — cơn đau bất chợt có thể nặng hơn theo thời gian

• Kèm triệu chứng cảnh báo như khó thở, vã mồ hôi, mệt lả, buồn nôn…

Nếu bạn từng có đau thắt ngực ổn định và thấy cơn đau khác trước, đó có thể là dấu hiệu bệnh đã chuyển sang dạng không ổn định. Bạn cần gặp bác sĩ ngay.

Mức độ nguy hiểm và biến chứng

Giữa ổn định và không ổn định, sự khác biệt nằm ở rủi ro biến chứng:

• Đau thắt ngực không ổn định là cảnh báo trước của nhồi máu cơ tim — nếu tắc hoàn toàn mạch vành, mô tim sẽ bị hoại tử.

• Các biến chứng có thể xảy ra: rối loạn nhịp tim (tim đập không đều), suy tim, ngưng tim đột ngột

• Trong nhiều trường hợp, người bị không ổn định có thể tiến triển thành nhồi máu cơ tim. Ngược lại, đau thắt ngực ổn định nếu không kiểm soát tốt lâu dài vẫn làm tim bị thiếu máu mạn tính, tăng nguy cơ suy tim và rối loạn mạch theo thời gian.

Vì vậy, khác biệt không chỉ về triệu chứng mà còn về “cửa sinh – cửa tử” — đau thắt ngực không ổn định luôn cần can thiệp y tế nhanh.

Cách phòng ngừa đau thắt ngực tái phát

Để giữ tim khỏe, cần kết hợp chế độ sống và tuân thủ điều trị:

Thay đổi lối sống

Lối sống là yếu tố quyết định trong việc ngăn ngừa tái phát đau thắt ngực và bảo vệ sức khỏe tim mạch lâu dài. Một vài thay đổi nhỏ trong thói quen hằng ngày có thể tạo khác biệt lớn cho trái tim của bạn:

• Bỏ thuốc lá và tránh hít khói thuốc – thuốc lá làm tổn thương thành mạch, thúc đẩy hình thành mảng xơ vữa.

• Ăn uống lành mạnh, giảm mỡ bão hòa và cholesterol xấu – tăng cường rau xanh, cá, trái cây tươi và ngũ cốc nguyên hạt.

• Tập thể dục nhẹ nhàng đều đặn – đi bộ, đạp xe hoặc yoga giúp cải thiện tuần hoàn và kiểm soát huyết áp.

• Giữ cân nặng hợp lý, kiểm soát đường huyết, huyết áp và mỡ máu – đây là những yếu tố nguy cơ trực tiếp của bệnh mạch vành.

• Ngủ đủ giấc, hạn chế căng thẳng – căng thẳng kéo dài khiến tim phải làm việc quá sức, dễ gây cơn đau tái phát.

Tuân thủ điều trị y khoa

Bên cạnh việc điều chỉnh lối sống, tuân thủ điều trị theo hướng dẫn của bác sĩ là yếu tố then chốt giúp kiểm soát bệnh và ngăn ngừa biến chứng nguy hiểm.

• Dùng thuốc đúng loại, đúng liều và đúng giờ theo chỉ định. Không tự ý ngưng thuốc khi thấy đỡ, vì có thể khiến bệnh tái phát hoặc nặng hơn.

• Tái khám định kỳ để bác sĩ theo dõi hiệu quả điều trị, điều chỉnh thuốc phù hợp và phát hiện sớm bất thường.

• Thực hiện các xét nghiệm và kiểm tra tim mạch định kỳ như điện tâm đồ, siêu âm tim, xét nghiệm mỡ máu hoặc chức năng thận để đánh giá tình trạng tim.

• Trong trường hợp có tắc nghẽn nặng, bác sĩ có thể chỉ định chụp mạch vành (coronary angiography) và can thiệp bằng đặt stent hoặc phẫu thuật bắc cầu mạch vành nếu cần.

• Luôn mang theo thuốc giãn mạch nếu đã được kê đơn, và dùng theo hướng dẫn khi có cơn đau xuất hiện.

Áp dụng đồng bộ cả 2 nhóm trên giúp giảm nguy cơ chuyển sang đau thắt ngực không ổn định hoặc nhồi máu.

Khi nào nên đi khám bác sĩ?

Nếu bạn hoặc người thân gặp các tình huống sau, hãy đi khám tim mạch ngay:

• Cơn đau ngực kéo dài > 10–20 phút, không giảm khi nghỉ

• Đau ngực mới xuất hiện hoặc khác với trước

• Kèm dấu hiệu bất thường: khó thở, vã mồ hôi lạnh, mệt lả, buồn nôn

• Đối tượng có yếu tố nguy cơ cao như tăng huyết áp, tiểu đường, hút thuốc lá, mỡ máu cao

• Tầm soát tim mạch định kỳ giúp phát hiện thay đổi trước khi triệu chứng rõ rệt

👉 Bạn có thể tham khảo Gói khám tầm soát tim mạch tại Phòng khám Đa khoa SIHG để đánh giá sớm sức khỏe tim mạch.

Kết luận

Đau thắt ngực ổn định và không ổn định có thể biểu hiện tương tự nhưng rủi ro tiềm ẩn khác biệt rất lớn. Dạng không ổn định là dấu hiệu cảnh báo sớm nhồi máu cơ tim, cần xử lý khẩn cấp. Nhận biết sớm, thay đổi lối sống và đi khám định kỳ là chìa khóa để bảo vệ sức khỏe tim.
Hãy chủ động tầm soát tim mạch tại SIHG để phát hiện sớm những dấu hiệu nguy hiểm và giữ trái tim luôn khỏe mạnh.

Cố vấn chuyên môn cho bài viết

---

Nguồn tham khảo

“Angina – Symptoms and Causes” – Mayo Clinic Mayo Clinic
“Unstable Angina – Cardiovascular Disorders” – MSD Manuals MSD Manuals
“Acute Coronary Syndrome – Symptoms and Causes” – Mayo Clinic Mayo Clinic
“Unstable Angina: Symptoms & Treatment” – Cleveland Clinic Cleveland Clinic
“Overview of Acute Coronary Syndromes (ACS)” – Merck Manuals Merck Manuals