Viêm âm đạo là một trong những vấn đề sức khỏe phụ khoa thường gặp, ảnh hưởng đến không ít phụ nữ, đặc biệt là những người đã có gia đình. Đây là tình trạng gây ngứa ngáy, khó chịu và có thể ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của chị em. Việc hiểu rõ các nguyên nhân gây viêm âm đạo sẽ giúp bạn phòng ngừa và điều trị kịp thời. Trong bài viết này, BS Nguyễn Ánh Loan, bác sĩ chuyên khoa Sản Phụ Khoa tại Phòng khám Đa khoa SIHG, sẽ chia sẻ chi tiết về các nguyên nhân gây viêm âm đạo và cơ chế của từng nguyên nhân để giúp bạn bảo vệ sức khỏe phụ khoa một cách tốt nhất.

08 Nguyên nhân gây viêm âm đạo

1. Yếu tố vệ sinh không đúng cách

Nguyên nhân
Yếu tố vệ sinh không đúng cách có thể bao gồm việc thụt rửa âm đạo không đúng cách, sử dụng các dung dịch vệ sinh phụ nữ có chứa hóa chất mạnh hoặc vệ sinh âm đạo không đúng cách. Việc này làm mất cân bằng hệ vi sinh trong âm đạo và tạo cơ hội cho vi khuẩn có hại phát triển.

Cơ chế gây bệnh:
Âm đạo có một hệ vi sinh tự nhiên bao gồm các vi khuẩn có lợi như Lactobacillus, giúp duy trì độ pH axit của âm đạo, ngăn ngừa sự phát triển của vi khuẩn có hại. Tuy nhiên, khi vệ sinh không đúng cách, đặc biệt là thụt rửa âm đạo sai cách, có thể làm thay đổi độ pH tự nhiên này. Điều này tạo điều kiện cho các vi khuẩn gây bệnh như Gardnerella vaginalis phát triển và gây ra tình trạng viêm âm đạo.

2. Nhiễm trùng do virus, vi khuẩn hoặc nấm

Nguyên nhân
Nhiễm trùng do các tác nhân như vi khuẩn, virus hoặc nấm là một trong những nguyên nhân phổ biến gây viêm âm đạo. Các tác nhân này bao gồm Candida albicans (nấm), Trichomonas vaginalis (ký sinh trùng) và các loại virus như Human Papillomavirus (HPV).

Cơ chế gây bệnh:

• Vi khuẩn Gardnerella vaginalis: Khi vi khuẩn này phát triển quá mức trong âm đạo, nó gây ra tình trạng viêm âm đạo do vi khuẩn (bacterial vaginosis). Sự phát triển quá mức của Gardnerella vaginalis thay thế các vi khuẩn có lợi và làm môi trường âm đạo mất cân bằng, dẫn đến viêm nhiễm.

• Nấm Candida: Nấm Candida là tác nhân phổ biến gây viêm âm đạo. Khi hệ miễn dịch bị suy yếu hoặc khi có sự thay đổi về độ pH trong âm đạo, nấm Candida có thể phát triển mạnh mẽ, gây ra các triệu chứng ngứa ngáy và sưng tấy.

• Virus HPV: HPV là một trong những virus lây truyền qua đường tình dục, có thể gây viêm âm đạo và có nguy cơ dẫn đến ung thư cổ tử cung. Khi HPV xâm nhập vào cơ thể, nó có thể gây nhiễm trùng và viêm âm đạo.

3. Quan hệ vợ chồng không an toàn

Nguyên nhân
Quan hệ không an toàn là một trong những nguyên nhân gây viêm âm đạo, đặc biệt khi không sử dụng bao cao su. Việc này làm tăng nguy cơ nhiễm trùng từ đối tác, đặc biệt là các bệnh lây truyền qua đường tình dục (STDs) như Chlamydia và Trichomonas vaginalis.

Cơ chế gây bệnh:
Khi không sử dụng bao cao su, vi khuẩn và virus có thể dễ dàng từ đối tác xâm nhập vào âm đạo. Những tác nhân này gây nhiễm trùng và viêm âm đạo, đặc biệt nếu đối tác mắc các bệnh lý như Chlamydia hoặc Trichomonas. Hơn nữa, quan hệ tình dục với cường độ mạnh có thể làm tổn thương niêm mạc âm đạo, khiến vi khuẩn dễ dàng xâm nhập và gây viêm.

4. Thay đổi hormone

Nguyên nhân
Sự thay đổi trong mức độ hormone trong cơ thể, đặc biệt trong các giai đoạn như mang thai, chu kỳ kinh nguyệt, hoặc khi sử dụng thuốc tránh thai, có thể ảnh hưởng đến môi trường âm đạo, làm tăng nguy cơ viêm âm đạo.

Cơ chế gây bệnh:
Hormone estrogen có vai trò quan trọng trong việc duy trì độ ẩm và độ pH axit trong âm đạo. Khi mức estrogen thay đổi, chẳng hạn trong thai kỳ, kinh nguyệt hoặc khi sử dụng thuốc tránh thai, nó có thể làm giảm độ axit trong âm đạo. Điều này tạo môi trường thuận lợi cho vi khuẩn và nấm phát triển, từ đó gây viêm âm đạo.

5. Sử dụng thuốc kháng sinh kéo dài

Nguyên nhân
Sử dụng thuốc kháng sinh trong thời gian dài hoặc không đúng cách có thể dẫn đến việc tiêu diệt cả vi khuẩn có lợi trong âm đạo, làm mất cân bằng hệ vi sinh và tạo điều kiện cho vi khuẩn và nấm có hại phát triển.

Cơ chế gây bệnh:
Kháng sinh không chỉ tiêu diệt các vi khuẩn gây bệnh mà còn làm giảm số lượng các vi khuẩn có lợi như Lactobacillus trong âm đạo. Khi hệ vi sinh âm đạo bị mất cân bằng, các tác nhân gây viêm như Gardnerella vaginalis hoặc Candida có thể phát triển và gây viêm âm đạo.

6. Môi trường sống và thói quen sinh hoạt không lành mạnh

Nguyên nhân
Thói quen sinh hoạt không lành mạnh, chẳng hạn như mặc đồ lót quá chật, sử dụng băng vệ sinh trong thời gian dài mà không thay đổi hoặc môi trường sống không sạch sẽ, đều có thể tạo ra điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của vi khuẩn và nấm trong âm đạo, gây viêm.

Cơ chế gây bệnh:
Môi trường ẩm ướt và không thông thoáng là yếu tố thuận lợi cho vi khuẩn và nấm phát triển. Khi bạn mặc đồ lót quá chật hoặc không thoáng khí, vùng kín sẽ luôn trong trạng thái ẩm ướt, tạo điều kiện cho các loại vi khuẩn như Escherichia coli (E. coli) hoặc nấm Candida phát triển và gây viêm âm đạo. Thêm vào đó, nếu không thay băng vệ sinh thường xuyên, vi khuẩn có thể sinh sôi, dẫn đến tình trạng viêm nhiễm.

7. Căng thẳng - stress và sức khỏe tinh thần

Nguyên nhân
Căng thẳng kéo dài và sức khỏe tinh thần không ổn định có thể làm suy yếu hệ miễn dịch, khiến cơ thể không thể chống lại các tác nhân gây bệnh, bao gồm viêm âm đạo.

Cơ chế gây bệnh:
Khi cơ thể bị căng thẳng, hệ thống miễn dịch sẽ yếu đi và khả năng tự bảo vệ sẽ giảm sút. Điều này làm tăng nguy cơ mắc các bệnh nhiễm trùng, trong đó có viêm âm đạo. Căng thẳng cũng làm giảm khả năng duy trì sự cân bằng vi sinh vật trong âm đạo, khiến các tác nhân gây bệnh có thể phát triển mạnh mẽ, đặc biệt là khi có sự thay đổi về môi trường pH hoặc độ ẩm trong âm đạo.

8. Dùng các sản phẩm phụ khoa không phù hợp

Nguyên nhân
Việc sử dụng các sản phẩm vệ sinh phụ nữ như xịt vệ sinh, bột talc (bột tan) hoặc dung dịch vệ sinh có chứa hóa chất mạnh có thể gây kích ứng hoặc làm thay đổi pH tự nhiên của âm đạo, dẫn đến viêm nhiễm.

Cơ chế gây bệnh:
Một số sản phẩm vệ sinh có chứa các hóa chất mạnh hoặc hương liệu có thể làm thay đổi độ pH của âm đạo, làm mất cân bằng hệ vi sinh tự nhiên. Khi môi trường pH bị thay đổi, các vi khuẩn có hại như Gardnerella vaginalis hoặc Candida có thể phát triển, gây viêm âm đạo. Hơn nữa, các sản phẩm vệ sinh có chứa hóa chất mạnh có thể gây kích ứng trực tiếp lên niêm mạc âm đạo, làm tổn thương lớp bảo vệ tự nhiên và tạo điều kiện cho vi khuẩn xâm nhập.

Các triệu chứng viêm âm đạo thường gặp 

Khi bị viêm âm đạo, chị em có thể gặp phải một số triệu chứng đặc trưng. Việc nhận diện các triệu chứng sớm sẽ giúp bạn có hướng điều trị kịp thời.

Khí hư bất thường

Khí hư dấu hiệu đầu tiên giúp nhận diện tình trạng viêm âm đạo. Khi âm đạo bị viêm, khí hư thường thay đổi màu sắc, mùi & kết cấu

• Màu sắc: Khí hư có thể chuyển sang màu trắng đục, vàng, xanh hoặc xám tùy thuộc vào loại vi khuẩn gây bệnh.

• Mùi: Khí hư thường có mùi hôi, đặc biệt nếu do vi khuẩn Gardnerella vaginalis (viêm âm đạo do vi khuẩn).

• Hình thái: Khí hư có thể có dạng lỏng, đặc sánh, hoặc có bọt nếu do nấm Candida hoặc Trichomonas vaginalis gây ra.

Đau và ngứa vùng kín

Khi bị viêm âm đạo, bạn có thể cảm thấy đau hoặc ngứa vùng kín. Đây là một trong những triệu chứng dễ nhận biết và khiến nhiều phụ nữ cảm thấy khó chịu. Ngứa và đau có thể xảy ra khi tiếp xúc với quần áo hoặc trong quá trình quan hệ tình dục. Viêm âm đạo do nấm Candida thường gây ngứa dữ dội, trong khi viêm âm đạo do vi khuẩn có thể gây cảm giác đau rát.

Cảm giác nóng rát khi đi vệ sinh hoặc quan hệ

Khi âm đạo bị viêm, bạn có thể cảm thấy nóng rát khi đi tiểu hoặc trong khi quan hệ vợ chồng. Điều này xảy ra do niêm mạc âm đạo bị viêm và nhạy cảm hơn, dẫn đến cảm giác bỏng rát khi tiếp xúc với nước tiểu hoặc khi quan hệ. Triệu chứng này có thể kéo dài nếu không được điều trị kịp thời.

Phòng ngừa và điều trị viêm âm đạo

Việc phòng ngừa và điều trị viêm âm đạo hiệu quả là rất quan trọng để giảm thiểu tác động của bệnh và duy trì sức khỏe phụ khoa.

Vệ sinh âm đạo đúng cách

Vệ sinh âm đạo đúng cách giúp giữ gìn môi trường âm đạo sạch sẽ và cân bằng. Chị em nên:

• Sử dụng dung dịch vệ sinh phụ nữ có pH khoảng 3.8 - 4.5, phù hợp với môi trường âm đạo.

• Không nên thụt rửa âm đạo, vì điều này có thể làm mất cân bằng vi sinh trong âm đạo.

• Chú ý thay quần lót hàng ngày và chọn đồ lót thoáng khí, không quá chật.

Điều trị bằng thuốc
Viêm âm đạo có thể được điều trị hiệu quả với thuốc tùy vào nguyên nhân gây bệnh:

• Kháng sinh: Dùng khi viêm âm đạo do vi khuẩn, đặc biệt là Gardnerella vaginalis.

• Thuốc chống nấm: Điều trị viêm âm đạo do nấm Candida. Thuốc có thể được dùng dưới dạng thuốc uống hoặc thuốc bôi.

• Thuốc kháng virus: Dùng trong trường hợp viêm âm đạo do HPV hoặc virus gây bệnh khác.

Chế độ ăn uống và sinh hoạt lành mạnh 

Chế độ ăn uống và sinh hoạt lành mạnh đóng vai trò quan trọng trong việc phòng ngừa viêm âm đạo:

• Ăn nhiều thực phẩm giàu chất xơ và probiotic để duy trì hệ vi sinh vật khỏe mạnh.

• Giảm lượng đường trong khẩu phần ăn để hạn chế môi trường cho nấm Candida phát triển.

• Ngủ đủ giấc và tránh căng thẳng để duy trì hệ miễn dịch mạnh mẽ.

Kết luận :

Viêm âm đạo là một vấn đề sức khỏe phụ khoa phổ biến và có thể xảy ra với bất kỳ phụ nữ nào. Việc nhận diện sớm các nguyên nhân và triệu chứng sẽ giúp bạn có những biện pháp điều trị và phòng ngừa hiệu quả. Để được hỗ trợ tư vấn chuyên sâu và khám chữa bệnh an toàn, đừng ngần ngại liên hệ với bác sĩ chuyên khoa Sản Phụ Khoa tại Phòng khám Đa khoa SIHG. 

Cố vấn chuyên môn cho bài viết

BS. Nguyễn Ánh Loan là chuyên gia Sản Phụ khoa với hơn 35 năm kinh nghiệm, từng đảm nhiệm vai trò Trưởng khoa Chăm sóc sức khỏe sinh sản tại Trung tâm Y tế Quận 5. Hiện Bác sĩ đang công tác tại Phòng khám Đa khoa SIHG.