Cao huyết áp là tình trạng áp lực của dòng máu lên thành động mạch tăng cao hơn mức bình thường và kéo dài trong thời gian dài. Khi huyết áp thường xuyên từ khoảng 140/90 mmHg trở lên qua nhiều lần đo, chúng ta có thể xem đó là cao huyết áp. Điều đáng lo là phần lớn người bệnh không cảm thấy triệu chứng rõ ràng, nên dễ chủ quan, chỉ đến khi xuất hiện biến chứng tim, não, thận… mới biết bệnh đã tiến triển nặng.

Vì sao cao huyết áp lại nguy hiểm với tim mạch và toàn cơ thể?

Cao huyết áp nguy hiểm không chỉ vì con số trên máy đo, mà vì những tổn thương âm thầm mà nó gây ra cho mạch máu và các cơ quan quan trọng:

• “Kẻ giết người thầm lặng”
  Huyết áp tăng cao kéo dài làm thành mạch máu dày lên, kém đàn hồi, dễ hình thành mảng xơ vữa. Người bệnh vẫn sinh hoạt bình thường, không đau nhiều, nên dễ nghĩ mình “không sao”.

• Tổn thương cơ quan đích
  Tim, não, thận, mắt, mạch máu đến tay chân… đều phải chịu áp lực lớn hơn mỗi ngày. Lâu dần, tim phải làm việc quá sức, não dễ đột quỵ, thận suy giảm chức năng, mắt mờ dần, chân tay đau và tê bì nhiều hơn.

• Nguy cơ biến chứng tăng theo thời gian và mức độ kiểm soát
  Huyết áp càng cao, càng kéo dài, càng không được kiểm soát tốt thì nguy cơ đột quỵ, nhồi máu cơ tim, suy thận, mù lòa… càng cao. Ngược lại, nếu phát hiện sớm và kiểm soát tốt, nhiều biến chứng có thể làm chậm lại hoặc tránh được.

Cao huyết áp có nguy hiểm không? Các biến chứng từ nhẹ đến nặng

Cao huyết áp không chỉ làm con số trên máy đo tăng lên, mà quan trọng hơn, nó âm thầm gây tổn thương lên tim, não, thận, mắt và hệ mạch máu khắp cơ thể. Nhiều trường hợp chỉ phát hiện bệnh khi đã xuất hiện biến chứng nặng như đột quỵ hay nhồi máu cơ tim.

Giai đoạn sớm

Ở giai đoạn đầu, cao huyết áp thường không gây triệu chứng rõ rệt nên người bệnh vẫn đi làm, sinh hoạt bình thường. Tuy nhiên, bên trong cơ thể, tim và mạch máu đã phải làm việc vất vả hơn. Tim phải co bóp mạnh hơn để đẩy máu đi, lâu dần dẫn đến hiện tượng phì đại thất trái – thành cơ tim dày lên, giống như chiếc máy bơm phải hoạt động quá tải.

Cùng lúc đó, thành mạch máu dần cứng lại, kém đàn hồi, dễ xuất hiện các vết nứt nhỏ, tạo điều kiện cho mỡ máu bám vào hình thành mảng xơ vữa. Những thay đổi này hoàn toàn “im lặng”, không gây đau ngay lập tức. Đa số chỉ phát hiện khi đi siêu âm tim, đo huyết áp nhiều lần, làm xét nghiệm kiểm tra chức năng tim, thận, mỡ máu… trong các lần khám sức khỏe định kỳ.

Điểm nguy hiểm là ở chỗ: nếu không chủ động đi khám, người bệnh rất dễ nghĩ rằng mình “khỏe mạnh”, tiếp tục giữ lối sống bất lợi như ăn mặn, ít vận động, hút thuốc lá, khiến tổn thương tiếp tục tích lũy qua nhiều năm.

Các biến chứng trên tim

Tim là cơ quan chịu ảnh hưởng trực tiếp từ cao huyết áp. Khi huyết áp tăng cao kéo dài, tim phải bơm máu chống lại áp lực lớn hơn, nên cơ tim dày lên, sau một thời gian sẽ yếu dần. Người bệnh bắt đầu thấy khó thở khi gắng sức, mau mệt, phù chân, ngủ phải kê cao gối – đó là những dấu hiệu điển hình của suy tim.

Song song đó, mạch vành – “đường ống” dẫn máu nuôi chính trái tim – dễ bị xơ vữa và hẹp lại. Khi lòng mạch hẹp, máu nuôi tim không đủ sẽ gây thiếu máu cơ tim, thường biểu hiện bằng những cơn đau thắt ngực khi đi nhanh, leo cầu thang, căng thẳng kéo dài. Nếu một mảng xơ vữa bị nứt vỡ, hình thành cục máu đông làm tắc hoàn toàn mạch vành, sẽ xảy ra nhồi máu cơ tim cấp – cơn đau ngực dữ dội, có thể dẫn đến rối loạn nhịp tim nặng, ngưng tim và tử vong nếu không được cấp cứu kịp thời.

Các biến chứng trên não

Não bộ là cơ quan rất nhạy cảm với sự thay đổi của dòng máu. Khi huyết áp tăng cao, mạch máu não phải chịu áp lực lớn, lâu ngày thành mạch yếu đi, dễ bị vỡ (gây xuất huyết não) hoặc bị tắc nghẽn do cục máu đông (gây nhồi máu não). Cả hai dạng này đều được gọi chung là đột quỵ hay tai biến mạch máu não.

Biểu hiện lâm sàng thường gặp gồm: méo miệng, nói không rõ, yếu hoặc liệt nửa người, mất thăng bằng, đau đầu dữ dội, rối loạn ý thức. Đột quỵ là một trong những biến chứng nghiêm trọng nhất của cao huyết áp, có thể gây tử vong nhanh chóng nếu không được điều trị kịp thời.

Xem thêm: Đột quỵ là gì

Ngay cả khi qua khỏi giai đoạn nguy kịch, nhiều bệnh nhân vẫn phải đối mặt với di chứng lâu dài: liệt tay chân, đi lại khó khăn, nói khó, nuốt khó, mất khả năng tự chăm sóc bản thân… khiến chất lượng cuộc sống giảm sút và phụ thuộc rất nhiều vào người thân. Đây là lý do bác sĩ tim mạch luôn nhấn mạnh: kiểm soát tốt huyết áp là một trong những cách quan trọng nhất để phòng ngừa đột quỵ.

Biến chứng trên thận

Thận hoạt động như một “bộ lọc” giúp loại bỏ chất thải và nước dư thừa khỏi cơ thể. Bên trong thận có hàng triệu đơn vị lọc li ti với hệ thống mạch máu dày đặc. Khi huyết áp tăng cao kéo dài, mạch máu trong thận bị dày lên, hẹp lại và xơ hóa, làm lượng máu đến thận giảm, khả năng lọc độc tố giảm theo.

Ban đầu, người bệnh có thể chỉ thấy tiểu đêm nhiều hơn, tiểu ít dần, phù nhẹ mắt cá chân, mệt mỏi, ăn uống kém. Về sau, chức năng thận suy giảm nặng dẫn đến suy thận mạn, kèm theo thiếu máu, tăng huyết áp khó kiểm soát hơn, ngứa da, chán ăn, buồn nôn.

Khi suy thận tiến triển đến giai đoạn cuối, thận không còn đủ sức lọc máu, người bệnh cần lọc máu định kỳ (chạy thận nhân tạo) hoặc ghép thận để duy trì sự sống. Đây là biến chứng rất nặng nề, tốn kém và ảnh hưởng lớn đến cả sức khỏe lẫn tài chính của gia đình.

Biến chứng trên mắt và mạch máu ngoại biên

Võng mạc mắt – nơi tiếp nhận hình ảnh – chứa nhiều mạch máu nhỏ, rất dễ bị tổn thương khi huyết áp tăng cao. Tình trạng bệnh võng mạc do tăng huyết áp có thể khiến người bệnh nhìn mờ, thấy “ruồi bay”, chói sáng, khó đọc chữ nhỏ; nếu không điều trị và kiểm soát huyết áp tốt, nguy cơ giảm thị lực nặng hoặc mù lòa sẽ tăng lên.

Ở mạch máu chi dưới, cao huyết áp kết hợp với rối loạn mỡ máu, đái tháo đường… làm động mạch nuôi chân bị hẹp hoặc tắc. Người bệnh có thể bị đau bắp chân khi đi bộ, cảm giác lạnh chân, tê bì, vết thương ở chân lâu lành. Trường hợp nặng, mô thiếu máu kéo dài dẫn đến loét, hoại tử chi, thậm chí phải cắt cụt chân, đặc biệt ở bệnh nhân vừa cao huyết áp vừa đái tháo đường.

Giới thiệu gói tầm soát tim mạch tại SIHG dành cho người cao huyết áp

Với người cao huyết áp, tầm soát tim mạch giúp phát hiện sớm tổn thương tim, mạch máu, não, thận… trước khi xuất hiện biến chứng nặng. Gói tầm soát tim mạch tại SIHG được thiết kế xoay quanh các hạng mục cơ bản nhưng rất cần thiết:

• Đo sinh hiệu
  Đo huyết áp, mạch, nhịp thở… để đánh giá tình trạng hiện tại và mức độ kiểm soát huyết áp.

• Đo chỉ số cơ thể
  Đo chiều cao, cân nặng, vòng bụng, tính BMI và các chỉ số liên quan, giúp sàng lọc thừa cân, béo phì – những yếu tố làm tăng nguy cơ tim mạch.

• Siêu âm
  Chủ yếu là siêu âm tim và các mạch máu lớn liên quan, giúp phát hiện phì đại cơ tim, rối loạn chức năng tim, xơ vữa hay hẹp mạch.

• Đo điện tâm đồ nghỉ tĩnh
  Ghi lại hoạt động điện của tim để phát hiện rối loạn nhịp, thiếu máu cơ tim, phì đại buồng tim và một số bất thường khác.

• Chụp X-quang
  Chụp X-quang ngực thẳng nhằm hỗ trợ đánh giá kích thước tim, hình ảnh phổi và mạch máu lớn trong lồng ngực.

• Xét nghiệm (máu, nước tiểu)
  Bao gồm các xét nghiệm cơ bản và một số xét nghiệm chuyên sâu về tim mạch, mỡ máu, đường máu, chức năng gan – thận, nước tiểu… để đánh giá toàn diện nguy cơ và tổn thương cơ quan đích.

• Khám và tư vấn bởi PGS.TS.BS Huỳnh Kim Phượng
  Sau khi có kết quả, người bệnh được bác sĩ tim mạch nhiều kinh nghiệm trực tiếp thăm khám, giải thích cụ thể ý nghĩa từng chỉ số, đánh giá nguy cơ cá nhân và tư vấn kế hoạch điều trị, chế độ sinh hoạt, theo dõi huyết áp lâu dài.

Xem thêm: Gói khám tầm soát tim mạch SIHG

Kết luận

Cao huyết áp nguy hiểm vì các biến chứng của nó đều để lại những hậu quả nặng nề như đột quỵ, nhồi máu cơ tim, suy tim, suy thận hay giảm thị lực, nhưng phần lớn hoàn toàn có thể phòng ngừa nếu được phát hiện sớm, kiểm soát huyết áp đều đặn, dùng thuốc đúng chỉ định, thay đổi lối sống lành mạnh và khám tim mạch định kỳ; nếu bạn đang sống chung với cao huyết áp hoặc có nhiều yếu tố nguy cơ, hãy chủ động trao đổi với bác sĩ và cân nhắc thực hiện gói tầm soát tim mạch tại SIHG để được đánh giá và bảo vệ hệ tim mạch một cách toàn diện hơn.

Cố vấn chuyên môn cho bài viết

PGS.TS.BS. Huỳnh Kim Phượng là Bác sĩ chuyên khoa Nội tổng quát – Nội Tim mạch với hơn 35 năm kinh nghiệm trong thăm khám, chẩn đoán và điều trị.
Bác sĩ từng là Trưởng khoa Trung tâm Chăm sóc Sức khỏe theo yêu cầu – Bệnh viện Chợ Rẫy, 
Hiện Bác sĩ đang giảng dạy tại Đại học Y Dược TP.HCM, Đại học Y Phạm Ngọc Thạch và Đại học Y Dược Cần Thơ đồng thời là giám đốc y khoa tại Phòng khám Đa khoa SIHG Quận 7.
Xem thêm về Bác sĩ